iStock
"Σκεφτείτε μια μεγάλη συναυλία στην οποία θέλετε οπωσδήποτε να πάτε. Η προπώληση των εισιτηρίων ξεκινάει νωρίς και γνωρίζετε ότι θα επικρατήσει φρενίτιδα για την απόκτησή τους. Για να αυξήσετε τις πιθανότητες να βρείτε εισιτήριο, ζητάτε τη βοήθεια ενός συστήματος πολλαπλών πρακτόρων Tεχνητής Νοημοσύνης. Ο ένας πράκτορας ειδικεύεται στην παρακολούθηση site που διαθέτουν εισιτήρια και ανιχνεύει τη στιγμή που αυτά θα βγουν προς πώληση. Ένας άλλος διαχειρίζεται τα οικονομικά σας και αγοράζει το εισιτήριο που ανταποκρίνεται στο budget σας με το που βγει αυτό στην αγορά. Ένας τρίτος αναλύει real time το διάγραμμα των θέσεων και ανακαλύπτει τις καλύτερες διαθέσιμες, ανάλογα με τις επιλογές σας. Όλοι αυτοί οι πράκτορες, συνεργαζόμενοι, πλοηγούνται μέσα από site και εφαρμογές στην πολύπλοκη διαδικασία αγοράς εισιτηρίων για να διασφαλίσουν τη θέση σας στη συναυλία. Παρ’ όλα αυτά, καθώς γιορτάζετε την επιτυχημένη σας αγορά […] συνειδητοποιείτε ότι αμέτρητοι άλλοι fans χρησιμοποιούν αντίστοιχα ΑΙ συστήματα, δημιουργώντας μια αυτοματοποιημένη κούρσα αγοράς εισιτηρίων που κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. […] Αυτοί οι πράκτορες Τεχνητής Νοημοσύνης μοιάζουν με δίκοπο μαχαίρι. […] Ενώ οι συγκεκριμένες πλατφόρμες έχουν την ικανότητα να βελτιώσουν πολλές πλευρές τη ζωής μας –από το να διαχειρίζονται το πρόγραμμά μας, μέχρι να βοηθήσουν την υγεία και την παραγωγικότητά μας- παράλληλα αναδιαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο παίρνουμε σημαντικές αποφάσεις".
Με αυτό το απλό παράδειγμα μιας συναυλίας, ο Alasdair Lane, με άρθρο του στο Atlantic, μας συστήνει ένα ακόμα παρακλάδι της τεχνητής νοημοσύνης, τους ΑΙ πράκτορες (ΑΙ agents), θίγοντας παράλληλα τις προκλήσεις και τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από τη χρήση τους, αλλά και την πιθανή δημιουργία πολλών μικρών ψηφιακών εαυτών μας (digital minions), digital alter ego μας, δηλαδή, που κάποια στιγμή ενδέχεται να αποφασίζουν και να δρουν ακριβώς όπως εμείς, ακόμα και εν αγνοία μας. Τι είναι όμως αυτοί οι πράκτορες, το next big thing του ψηφιακού κόσμου, σύμφωνα με τα μεγαλύτερα site και τους ειδήμονες της τεχνολογίας; Με απλά λόγια, πρόκειται για λογισμικά που υποστηρίζονται από τεχνητή νοημοσύνη και μπορούν να εκτελέσουν για λογαριασμό μας μια σειρά από εργασίες. Πρωτοσυνάντησα αυτούς τους πράκτορες όταν, διαβάζοντας για το Algorithmic Gaze (για το πώς δηλαδή οι αλγόριθμοι καθορίζουν τις επιλογές και τις προτιμήσεις μας {ανατρέξτε στο σχετικό άρθρο αυτού του τεύχους}), βρέθηκα μπροστά σε ένα κείμενο του Guardian, στο οποίο ο δημοσιογράφος Joe Hinchliffe συνομιλεί με τον Marek Kowalkiewicz, καθηγητή ΑΙ στο Πανεπιστήμιο του Queensland στην Αυστραλία και συγγραφέα του βιβλίου The Economy of Algorithms: AI and the Rise of the Digital Minions (Η οικονομία των αλγορίθμων και η άνοδος των μικρών ψηφιακών εαυτών μας, εκδ. Bristol University Press). Ο συγκεκριμένος καθηγητής, υπέρμαχος της τεχνολογίας και εκ των έσω γνώστης της Silicon Valley, μοιάζει πλέον προβληματισμένος με τη δύναμη που αποκτούν οι αλγόριθμοι στη ζωή μας. Στο βιβλίο του δηλώνει ότι μια νέα εποχή που τροφοδοτείται από μη ανθρώπινους πράκτορες έχει αρχίσει σταδιακά να αναδιαμορφώνει την οικονομία και την κοινωνία με τρόπους που δεν είναι εμφανείς και, παράλληλα, είναι ελάχιστα κατανοητοί.
Το παράδειγμα της συναυλίας μάς φαίνεται απλό, κατανοητό και ακίνδυνο. Τι θα γίνει όμως όταν αυτοί οι πράκτορες βγουν έξω από τα όρια και τις κατευθυντήριες γραμμές που τους θέτουμε εμείς οι άνθρωποι;
Στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Stanford προσομοίωσαν με εντυπωσιακή ακρίβεια, μέσω ΑΙ πρακτόρων, τις προσωπικότητες 1.050 ανθρώπων χρησιμοποιώντας συνεντεύξεις τους και ένα Μεγάλο Γλωσσικό Μοντέλο (Large Language Model). Αυτοί οι ψηφιακοί πράκτορες κατάφεραν να απαντήσουν σε ερωτήσεις και να πάρουν αποφάσεις, όπως θα έκαναν οι πραγματικοί άνθρωποι τους οποίους και "αναπαριστούσαν". Πλέον η επιστημονική φαντασία γίνεται πραγματικότητα. Οι προσωπικότητές μας, τα πιστεύω, οι παραξενιές, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας και ο τρόπος που λαμβάνουμε αποφάσεις μπορούν να "αναγεννηθούν" μέσα σε ένα artificial μυαλό και να πάρουν τη θέση μας.
Οι επιστήμονες μένουν στη φωτεινή πλευρά του εγχειρήματος και υποστηρίζουν ότι η αξία του πειράματός τους είναι μεγάλη, αφού έτσι θα μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλους πληθυσμούς ΑΙ πρακτόρων, πάνω στους οποίους θα δοκιμάζουν διάφορες αποφάσεις, τακτικές και πολιτικές που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση καίριων προβλημάτων της ανθρωπότητας, όπως η κλιματική κρίση ή ακόμα και η αποτροπή μιας ενδεχόμενης μελλοντικής πανδημίας. Την ίδια στιγμή, όμως, "υπόσχονται" ότι ως επιστήμονες θα θέσουν τα σωστά κοινωνικά πρότυπα και θα δημιουργήσουν κάθε δικλείδα ασφαλείας, ώστε να αποτρέψουν την κακή χρήση αυτών των πρακτόρων.
Για τον Kowalkiewicz, οι πράκτορες αυτοί επηρεάζουν τη ζωή μας εδώ και πολύ καιρό, με τρόπους παράλογους, υπερφυσικούς, ακόμα και τρομακτικούς, και αν θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι αλγόριθμοι θα συνεισφέρουν σε έναν καλύτερο κόσμο και όχι σε ένα δυστοπικό μέλλον, τότε ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα είναι πιο καίριος από ποτέ. "Αντί να σταματήσουμε τα ΑΙ πειράματα, καλό είναι να αρχίσουμε την ΑΙ εκπαίδευση", αναφέρει ο ίδιος στον Guardian.
Όσο ικανοί και αν είναι αυτοί οι πράκτορες, πάντα θα έχουν ανάγκη ένα προσαρμόσιμο και ευέλικτο ανθρώπινο μυαλό για να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις.
Η ευελιξία και η δυνατότητα να ερμηνεύουμε και να κρίνουμε καταστάσεις είναι χαρίσματα του ανθρώπινου νου που ξεπερνούν τους κώδικες και οποιονδήποτε αλγόριθμο, πιστεύει ο ίδιος δίνοντας παράλληλα την απάντηση για το πώς θα αναπτύξουμε ακόμα περισσότερο αυτές τις δεξιότητες: "Πειραματιζόμαστε με την τεχνολογία, αξιοποιούμε τη δύναμή της, αλλά αναγνωρίζουμε και τα ψεγάδια της".
Μαρία Πατούχα
