pexels
Η ζήλια είναι ένα δύσκολο, αλλά απολύτως ανθρώπινο συναίσθημα. Εμφανίζεται όταν κάποιος φοβάται ή νιώθει θυμό και ανασφάλεια, επειδή πιστεύει ότι μπορεί να χάσει την αγάπη, την προσοχή ή τη σύνδεση ενός σημαντικού προσώπου λόγω της παρουσίας κάποιου τρίτου.
Το να νιώσεις ζήλια πού και πού είναι φυσιολογικό. Όμως, όταν το συναίσθημα αυτό δεν εκφράζεται με υγιή τρόπο, μπορεί να γίνει τοξικό και να διαβρώσει τις σχέσεις σου ή και την ψυχική σου ισορροπία.
Ας δούμε, λοιπόν, τι πραγματικά σημαίνει ζήλια, πώς μπορείς να τη διαχειριστείς και πότε χρειάζεται να ζητήσεις βοήθεια, σύμφωνα με όσα αναφέρονται σε σχετικό άρθρο στο health με την έγκριση της ψυχολόγου Aleesha Grier (PsyD).
Ζήλια ή Φθόνος; Ποια είναι η διαφορά;
Πολλοί μπερδεύουν τη ζήλια με τον φθόνο, ενώ πρόκειται για δύο διαφορετικά συναισθήματα.
Η ζήλια συνήθως περιλαμβάνει τρία άτομα: εσένα, ένα αγαπημένο πρόσωπο και ένα "τρίτο" άτομο που νιώθεις ότι απειλεί τη σχέση σου. Εμφανίζεται πιο συχνά στις ερωτικές σχέσεις, αλλά μπορεί να υπάρξει και ανάμεσα σε φίλους, αδέλφια ή συναδέλφους.
Ο φθόνος, αντίθετα, αφορά δύο άτομα: εσένα και κάποιον που έχει κάτι που θα ήθελες να έχεις, είτε αυτό είναι επιτυχία, εμφάνιση, ικανότητες ή υλικά αγαθά.
Με απλά λόγια: Η ζήλια φοβάται να χάσει κάτι που ήδη έχει, ενώ ο φθόνος επιθυμεί κάτι που δεν έχει.
Τι προκαλεί τη ζήλια;
Οι ρίζες της ζήλιας διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Όμως, συνήθως συνδέονται με:
-Χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ανασφάλεια
-Φόβο εγκατάλειψης ή μοναξιάς
-Αίσθημα ανεπάρκειας
-Υπερβολική σύγκριση με άλλους
-Προηγούμενες εμπειρίες προδοσίας ή απιστίας
Κάποιοι ψυχολόγοι θεωρούν ότι η ζήλια έχει ένα "σήμα κινδύνου" του εγκεφάλου που μας προειδοποιεί πως μια σημαντική σχέση ίσως απειλείται. Όμως, όταν δεν τη διαχειριζόμαστε σωστά, αυτό το σήμα μπορεί να μετατραπεί σε εμμονή ή ανάγκη για έλεγχο.
Πώς εκδηλώνεται η ζήλια;
Η ζήλια δεν έχει συγκεκριμένη "έκφραση προσώπου" όπως η λύπη ή ο θυμός. Είναι ένα σύνθετο συναίσθημα που συνδυάζει θυμό, φόβο, λύπη και ανασφάλεια.
Μερικά σημάδια μη υγιούς ζήλιας περιλαμβάνουν:
-Υπερβολική καχυποψία ή ανάγκη για έλεγχο
-Συχνά τηλεφωνήματα ή μηνύματα για "επιβεβαίωση”
-Παρακολούθηση στα social media
-Περιορισμό των φίλων ή της κοινωνικής ζωής του άλλου
Σε ακραίες περιπτώσεις, η ζήλια μπορεί να γίνει παθολογική ή εμμονική, οδηγώντας σε καταναγκαστικές σκέψεις, βία ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Οι επιπτώσεις της ζήλιας
Η παρατεταμένη ζήλια μπορεί να έχει πολλές αρνητικές συνέπειες:
-Διαταραχές ύπνου και εμμονικές σκέψεις
-Άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα και κοινωνική απόσυρση
-Φόβο μοναξιάς και χαμηλή αυτοπεποίθηση
-Ανθυγιεινές συμπεριφορές (π.χ. εξαρτήσεις, επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά)
Για το άτομο που δέχεται τη ζήλια, τα συναισθήματα είναι εξίσου δύσκολα: άγχος, ανασφάλεια, ενοχές και φόβος ότι θα προκαλέσει ξανά την ίδια αντίδραση. Πολλές φορές νιώθει "σε επιφυλακή" μέσα στη σχέση.
Πώς να εκφράσεις τη ζήλια με θετικό τρόπο;
Η λύση δεν είναι να "μην νιώθεις" ζήλια, αλλά να τη διαχειρίζεσαι ώριμα. Για παράδειγμα:
-Μίλησε ανοιχτά με το άτομο που το αφορά: εξήγησε πώς νιώθεις χωρίς να ρίχνεις το φταίξιμο αλλού.
-Άκου προσεκτικά την απάντηση του άλλου: η επικοινωνία μπορεί να ενισχύσει τη σχέση, όχι να τη διαλύσει, αρκεί να γίνει με ειλικρίνεια και ηρεμία.
-Επίλεξε τη σωστή στιγμή: απόφυγε να μιλήσεις εν θερμώ και περίμενε να είσαι ήρεμη ώστε να εκφραστείς με ψυχραιμία και σεβασμό.
Πρακτικοί τρόποι να διαχειριστείς τη ζήλια
-Αναγνώρισε το συναίσθημα. Η ζήλια είναι απλώς ένα συναίσθημα, όχι η πραγματικότητα.
-Μην "κολλάς” στις σκέψεις σου. Όσο περισσότερο ανακυκλώνεις σενάρια, τόσο πιο δυνατή γίνεται η ανασφάλεια.
-Ρώτησε τον εαυτό σου "Τι θα κερδίσω αν αντιδράσω έτσι;". Συνήθως, η απάντηση είναι τίποτα.
-Δούλεψε με τα όριά σου. Συζήτησε με τον σύντροφό σου τι σας κάνει να νιώθετε άνετα και τι όχι.
-Αποδέξου την αβεβαιότητα. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις στις σχέσεις, υπάρχει μόνο εμπιστοσύνη.
-Μην τιμωρείς το παρελθόν. Αν έχει υπάρξει απιστία, το να την αναφέρεις συνεχώς δεν βοηθά τη θεραπεία της σχέσης.
Όταν η ζήλια χρειάζεται επαγγελματική βοήθεια
Αν η ζήλια επηρεάζει την καθημερινότητά σου, τις σχέσεις ή τη δουλειά σου, ίσως ήρθε η ώρα να ζητήσεις βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
Οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες περιλαμβάνουν:
-Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT): βοηθά να αναγνωρίσεις και να αλλάξεις τα αρνητικά μοτίβα σκέψης.
-Mindfulness & τεχνικές αποδοχής: σε εκπαιδεύουν να παρατηρείς τα συναισθήματα χωρίς να εγκλωβίζεσαι σε αυτά.
-Φαρμακευτική αγωγή: σε περιπτώσεις εμμονικής ζήλιας, ένας ψυχίατρος μπορεί να προτείνει κατάλληλη αγωγή.
Συμπέρασμα
Η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα σε γενικές γραμμές. Αυτό που έχει, κυρίως, σημασία είναι πώς επιλέγεις να τη διαχειριστείς. Με αυτογνωσία, ειλικρίνεια και καθαρή επικοινωνία, μπορεί να γίνει αφορμή για μεγαλύτερη εγγύτητα και ασφάλεια στις σχέσεις σου και όχι για ρήξη.
Αν, ωστόσο, νιώθεις πως σε κατακλύζει, θυμήσου: δεν χρειάζεται να το περάσεις μόνη. Η βοήθεια υπάρχει και η ηρεμία που θα κερδίσεις, αξίζει κάθε βήμα προς αυτήν.
