iStock
Το τελευταίο διάστημα, κατά τη διάρκεια συσκέψεων και brainstorming στο περιοδικό, όταν πια όλη η ομάδα έχει κουραστεί, τα μυαλά έχουν στερέψει και ανακυκλώνουμε τα ίδια και τα ίδια, κάποιος πάντα θα κάνει την πρόταση "να μπούμε στο ChatGPT;". Και μπαίνουμε, και διαβάζουμε ιδέες και προτάσεις. Κάποιες είναι καλές, κάποιες μέτριες, κάποιες είναι πολύ κακές. Το σίγουρο είναι ότι η επανεκκίνηση γίνεται. Η συζήτηση ξαναξεκινά, εμβαθύνουμε και εξελίσσουμε ό,τι διαβάσαμε, χτίζουμε, προσθέτουμε, αφαιρούμε, προσαρμόζουμε, τροποποιούμε, εμπνεόμαστε. Συμβαίνει όμως αυτό; Εμπνεόμαστε στ’ αλήθεια; Μέσω της Tεχνητής Nοημοσύνης (ΤΝ) δίνουμε καύσιμο στη δημιουργικότητα και τη φαντασία μας ή κατά κάποιον τρόπο επαναπαυόμαστε, κάνουμε τις γνωστικές μας λειτουργίες να ατονίσουν, χρησιμοποιούμε πλέον μέρος των δυνατοτήτων μας και δεν δίνουμε το 100% του εαυτού μας; Ή μήπως η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πράγματι ο "αόρατος συνεργάτης" που δίνει τη λύση, φέρνει το "Aha moment" όταν όλα έχουν βαλτώσει;
Μεγάλη συζήτηση, άπειροι οι προβληματισμοί, και επίσης πολλά τα μέτωπα που έχει ανοίξει η TN σε κάθε πτυχή της ζωής μας (στην κοινωνία, στην εργασία, στην ψυχική υγεία —διαβάστε το σχετικό άρθρο σε αυτό το τεύχος— στην πολιτική, στη γεωπολιτική, στην οικονομία, στο περιβάλλον και, φυσικά, στην τεχνολογία).
Ας παραμείνουμε όμως στο κομμάτι της δημιουργικότητας και της φαντασίας, κάτι που μας αφορά όλους καθημερινά, όποια δουλειά κι αν κάνουμε, όπως κι αν έχουμε επιλέξει να περνάμε τον ελεύθερο χρόνο μας.
Άρχισα να σκέφτομαι πολύ έντονα όλα τα παραπάνω, όταν διάβασα το θέμα για το design και την Τεχνητή Νοημοσύνη, το οποίο θα βρείτε στο ένθετο ELLE Decoration αυτού του μήνα, μια σύνθεση απόψεων σημαντικών καλλιτεχνών για το πώς και αν συνδυάζεται η ΤΝ με τη δημιουργικότητα, την έμπνευση και την αυθεντικότητα σήμερα. Συγκεκριμένα, η φράση που μου έμεινε ήταν εκείνη του designer Oki Sato, ιδρυτή του Studio Nendo: "Κλαίει η Τεχνητή Νοημοσύνη;". Οι designers, οι καλλιτέχνες γενικότερα, οι συγγραφείς, αλλά και όλοι όσοι παράγουν έργο βασιζόμενοι στο πνεύμα και τη νοημοσύνη τους, μπορούν να εμπιστευτούν μια... ξένη νοημοσύνη για να δημιουργήσουν κάτι που εκφράζει το δικό τους συναίσθημα, τη δική τους ψυχή;
Όσον αφορά την τέχνη, ο Marcus du Sautoy, μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και συγγραφέας του βιβλίου The Creativity Code: Art and Innovation in the Age of AI (Ο κώδικας της δημιουργικότητας: Τέχνη και καινοτομία στα χρόνια της Τεχνητής Νοημοσύνης, εκδ. Belknap Press), τονίζει ότι οι δημιουργοί πρέπει να την εμπιστευτούν: "Τεχνολογικές επαναστάσεις όπως η ΤΝ δεν πρέπει να ορίζουν "το τέλος της τέχνης” όπως πολλοί φοβούνται. Αντιθέτως, μπορούν να δώσουν την ώθηση για μια καλλιτεχνική μεταμόρφωση και να μας μετακινήσουν ώστε να αρχίσουμε να βλέπουμε και να δημιουργούμε διαφορετικά". Και ο ίδιος, μιλώντας στο bbc.com, υπερθεματίζει τονίζοντας ότι η ΤΝ όχι μόνο δεν αφοπλίζει, αλλά μπορεί να ξεκλειδώσει τη φαντασία μας. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, οι άνθρωποι έχουμε την τάση να συμπεριφερόμαστε σαν μηχανές, να επαναλαμβάνουμε παλιές συνήθειες, να κολλάμε σε κανόνες, όπως ένας ζωγράφος ή ένας μουσικός εγκλωβίζεται σε ένα συγκεκριμένο στυλ. Η ΤΝ μπορεί να μας βοηθήσει να σταματήσουμε να συμπεριφερόμαστε σαν μηχανές και να μας ωθήσει να γίνουμε ξανά ανθρώπινα δημιουργικοί. Για εκείνον η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι εχθρός, αλλά συνεργάτης.
Υποστηρικτικό εργαλείο στην έρευνα, στη συλλογή υλικού, στη σύνθεση ιδεών, ακόμα και στη σύλληψη μιας ιδέας θεωρούν την ΤΝ οι σημαντικοί καλλιτέχνες που μίλησαν στο ELLE Decoration. Όλοι όμως καταλήγουν ότι όσο παντοδύναμη κι αν είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει—τουλάχιστον όχι ακόμα και ας ελπίσουμε ποτέ— την αυθεντικότητα του ανθρώπινου πνεύματος, το ένστικτο, τη διαίσθηση, την έκφραση του δημιουργού.
Και για να επανέλθουμε στο ερώτημα που αποτέλεσε την αφορμή γι’ αυτό το κείμενο, όχι, η Τεχνητή Νοημοσύνη ούτε κλαίει, ούτε γελάει, ούτε ενθουσιάζεται, ούτε συγκινείται, ούτε ανατριχιάζει, ούτε συγκλονίζεται. Αυτά είναι τα δικά μας πολύτιμα προνόμια όταν βλέπουμε, διαβάζουμε, ακούμε, αγγίζουμε ένα έργο που προέκυψε από την εξίσου χαρούμενη, ενθουσιασμένη, συγκινημένη, συγκλονισμένη ψυχή εκείνου που το γέννησε. Και το έργο αυτό μπορεί να είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα, αλλά και μια ταπεινή επαγγελματική παρουσίαση που ετοιμάζουμε εμείς στο γραφείο μας. Και τα δύο κλείνουν μέσα τους συναίσθημα, ατέλειες και εκκρεμότητες, "ευτυχή ατυχήματα", όπως αναφέρει o Oki Sato. Μέσα από αυτά και μόνο προκύπτει το αυθεντικό και το καινούριο.
Μαρία Πατούχα
