Γιατί το έργο της Pina Bausch παραμένει τόσο εμβληματικό μέχρι σήμερα; Για τον καθένα είναι διαφορετικό. Για εμένα είναι σαν το θεμέλιο της έρευνάς μου και της πορείας μου στον χορό και στο χοροθέατρο. Γιατί όταν ήρθα στην ομάδα της το 1978, το Kontakthof ήταν η πρώτη μου συνεργασία μαζί της και έμεινα δίπλα της για δώδεκα χρόνια. Όλος αυτός ο χρόνος παρέμεινε… τυπωμένος μέσα μου, πέρασε στα κύτταρά μου, με την έννοια ότι εξευγένισε τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τους άλλους ανθρώπους, τον χορό, το να βρίσκομαι στη σκηνή, τη ριζοσπαστικότητα, την αυθεντικότητα. Αποχώρησα από την ομάδα γιατί απέκτησα δύο παιδιά και είχα ανάγκη να κάνω κάτι άλλο. Χρειαζόμουν μια απόσταση. Έτσι, απομακρύνθηκα. Σταμάτησα να χορεύω για οκτώ χρόνια. Έκανα μουσική, τραγούδησα και απόλαυσα το να είμαι με τα παιδιά μου. Όταν επέστρεψα στον χορό, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους —δίδαξα, χορογράφησα, δούλεψα με σύγχρονη μουσική, κάτι που δεν κάναμε στην ομάδα της Bausch— κατάλαβα ότι η αυθεντικότητα και η ριζοσπαστικότητά της ήταν πάντα εκεί. Και σιγά σιγά συνειδητοποίησα το γιατί με είχε επιλέξει τότε. Για πολύ καιρό ένιωθα ότι δεν ήμουν αρκετά καλή. Όταν ξεκίνησα σκεφτόμουν "πρέπει να δουλέψω πολύ, οι άλλοι είναι πολύ πιο δυνατοί από εμένα". Μου πήρε χρόνια να αναγνωρίσω ότι αυτό που της άρεσε σ' εμένα… ήμουν απλώς εγώ. H Bausch με έκανε να καταλάβω ποια είμαι. Να με δω καθαρά.
Στον πυρήνα του έργου της είναι η επαφή, η επικοινωνία. Η ανάγκη τους. Πόσο διαχρονικά σημαντική παραμένει η αναζήτησή τους; Πολύ. Νομίζω ότι έγινα χορεύτρια επειδή δεν είμαι καλή με τις λέξεις, αλλά είμαι πολύ καλή στο να νιώθω και να αγγίζω. Συμβαίνουν τόσα πολλά όταν αγγίζεις κάποιον απαλά με το χέρι σου. Ο πρώην άντρας μου πέθανε πριν από δέκα χρόνια. Θυμάμαι το τελευταίο του άγγιγμα και την πρώτη αγκαλιά των παιδιών μου. Όταν συναντάς ανθρώπους, το άγγιγμα είναι τόσο σπουδαίο! Σήμερα, υπάρχουν πράγματα που μας "αναγκάζουν" να μην αγγίζουμε, αλλά νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι να μην ξεχάσουμε να αγγίζουμε, να μιλάμε για την αγάπη — όχι για τη "ρομαντική", αλλά για το τι είναι πραγματικά η αγάπη. Να αγαπώ να σε συναντώ, να σε ακούω, να ανοίγω τον εαυτό μου σε αυτό που μου δίνεις και σε αυτό που σου δίνω, σε μια ανταλλαγή. Αλλά αυτό χρειάζεται χρόνο. Σήμερα όλα γίνονται γρήγορα. Γνωρίζουμε κάποιον και νομίζουμε ότι συνδεόμαστε μαζί του. Αλλά εγώ σύνδεση θεωρώ να έχω δίπλα μου έναν άνθρωπο και να νιώθω τη δόνηση ανάμεσα σ' εμένα και ένα άλλο πρόσωπο, ένα τοπίο, μια γάτα ή τη μουσική. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που δεν πρέπει να ξεχάσουμε. Όταν το νιώθεις αυτό, είσαι ικανός για τα πάντα. Όταν υπάρχει αυτή η δόνηση, όλα είναι εκεί και όλα είναι σημαντικά.
Χρησιμοποιήσατε πριν τη λέξη "ριζοσπαστικότητα". Τι είναι πραγματικά ριζοσπαστικό σήμερα στην τέχνη; Πιστεύω πως ριζοσπαστικότητα είναι να υπερασπίζεσαι το σημαντικό. Μπορεί να πρόκειται για κάτι αστείο, αλλά αν είσαι ολοκληρωτικά μέσα του και το πιστεύεις, τότε κι αυτό είναι ριζοσπαστικό. Από την άλλη, όλοι χρειαζόμαστε χρήματα για να κάνουμε ποίηση, θέατρο, χορό. Η ριζοσπαστικότητα μερικές φορές είναι δύσκολη, γιατί απαιτούνται συμβιβασμοί. Αλλά ακόμα και η Bausch ξεκίνησε σε ένα δημοτικό θέατρο, όπου έπρεπε να παρουσιάζει δύο δημιουργίες τον χρόνο. Ίσως θα ήθελε περισσότερο χρόνο, αλλά εκεί μπορούσε να έχει στη διάθεσή της κοστούμια, σκηνικά, δυνατότητες. Και το δέχτηκε. Σιγά σιγά, όμως, πρέπει να γίνει τρόπος ύπαρξης και δημιουργίας το να μην αποδεχόμαστε πράγματα που δεν είναι εντάξει, να λέμε αυτό που πρέπει να ειπωθεί. Ωστόσο, σήμερα νιώθω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε σχέση με το τι χαρακτηρίζουμε ριζοσπαστικό.
Τι κάνει ριζοσπαστικό το έργο Kontakthof που θα ανέβει στο Εθνικό Θέατρο σε σύμπραξη με το Pina Bausch Foundation; Μιλάει για τους ανθρώπους και τα συναισθήματα. Να θέλεις να αγαπάς και να αγαπιέσαι, για το άγγιγμα, την επιθυμία, τι τολμάς ή δεν τολμάς. Τι είναι επιθετικό; Τι μπορεί να γίνει; Γιατί κάτι είναι πολύ δυνατό ή πολύ γρήγορο; Για όλα αυτά. Οι άνθρωποι συνδέονται με αυτό που συμβαίνει στη σκηνή. Υπάρχει ισχυρή δομή στο έργο, αλλά εμείς ως re-stagers έχουμε την υποχρέωση να μη μείνουμε στην εικόνα. Ακόμα και στην ομάδα, κάποιες φορές δίνεται πολύ μεγάλη σημασία στη "φόρμα", στα ωραία φορέματα και στις ακριβείς κινήσεις. Αλλά πρέπει να σκάβουμε στην καρδιά και στο αίμα κάθε προσώπου για το τι είναι αληθινό. Δεν είναι ρόλος. Είσαι εσύ που ζεις κάτι. Γι’ αυτό, το συγκεκριμένο έργο μπορεί να παρουσιαστεί από ηλικιωμένους, εφήβους και ερασιτέχνες. Και τώρα, στη δική μας παράσταση, από ηθοποιούς μαζί με χορευτές.
Πόσο σημαντική είναι η συνεργασία με ντόπιους καλλιτέχνες; Δεν ξέρω αν έχει να κάνει ειδικά με το ότι είναι Έλληνες, αλλά όταν φτάσαμε για την ακρόαση είδαμε ανθρώπους από 21 έως 55 χρονών. Ο ενθουσιασμός και η επιθυμία τους για δουλειά ήταν κάτι φανταστικό. Η ομάδα που επιλέξαμε είναι υπέροχη. Έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους.
Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να πείτε σε κάποιον που δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή με το έργο της Pina Bausch; Τίποτα. Απλώς να είναι ανοιχτός. Δεν υπάρχει κάποια θεωρία που πρέπει να γνωρίζει. Να μην περιμένει κάτι συγκεκριμένο.
Τι πιστεύετε ότι έχουν οι άνθρωποι στο μυαλό τους για την Pina Bausch; Είναι δύσκολη ερώτηση αυτή. Γιατί εγώ την έχω ζήσει, έχω συνεργαστεί με εκείνη. Όσο δούλευα μαζί της, δεν μπορούσα να έχω σαφή εικόνα για το τι πίστευε ο κόσμος για την Bausch. Είχε μια πολύ δυνατή αύρα. Και ήταν μεγαλοφυΐα όχι μόνο στην κίνηση, αλλά και στη σύνθεση της σκηνής, στο πώς τοποθετούσε τα πράγματα μαζί ώστε να επικοινωνήσουν. Στην αρχή κάποιοι λάτρευαν τα έργα της, κάποιοι άλλοι τα μισούσαν. Έπειτα ήρθε η αναγνώριση και ξαφνικά όλοι τη χειροκροτούσαν. Έγινε σχεδόν "brand" με έναν τρόπο. Αλλά όταν οι άνθρωποι βλέπουν πραγματικά το έργο της —ακόμη και σε βίντεο— κάτι τους αγγίζει. Όχι με το μυαλό. Είναι κάτι άλλο, πιο βαθύ. Όταν ξανανεβάσαμε στη Λυών το Gebirge —ένα πολύ σκοτεινό έργο— νέοι άνθρωποι ήρθαν και μου είπαν: "Είδα σε αυτό το #MeToo, είδα τα εργαλεία της εξουσίας, τη βία". Με αφορμή την παράσταση σχολίαζαν σύγχρονα θέματα. Κι όμως, το έργο είναι από το ’83. Από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που μιλούν για "τα φορέματα της Bausch". Είναι όντως υπέροχα. Ωστόσο κάποιοι προτιμούν την επιφάνεια. Κι εμείς για την παράσταση στην Αθήνα θέλαμε να πετύχουμε ακριβώς το αντίθετο: να ξεκινήσουμε από μέσα και η φόρμα να έρθει μετά. Όχι το ανάποδο.
Η παράσταση Kontakthof θα παρουσιάζεται από τις 17/12 στην Κεντρική Σκηνή του Κτηρίου Τσίλλερ.
