iStock
Αν και επισήμως η παχυσαρκία αναγνωρίσθηκε το μακρινό 1948 επίσημα ως νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μόλις εδώ και περίπου μια 15ετία η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει το βλέμμα της και την έρευνα της σε αυτή.
Οι αιτίες είναι πολλαπλές.
Καταρχάς γιατί αποτελεί πλέον μια παγκόσμια πανδημία. 30-35% του πληθυσμού παγκοσμίως είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενώ στις αναπτυγμένες χώρες αυτό το ποσοστό υπερβαίνει το 40%.
Επίσης πολλές από τις χρόνιες νόσους από τις οποίες υποφέρει ο παγκόσμιος πληθυσμός όπως είναι οι κακοήθειες, τα χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα καθώς και πολλές αυτοάνοσες παθήσεις βρέθηκε ότι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη νόσο της παχυσαρκίας.
Και τέλος γιατί πλέον προσεγγίσαμε σαν επιστημονική κοινότητα την παθοφυσιολογία της, δηλαδή πήγαμε από το " Σούζι και ψεύδεσαι και τρως” στη ορμονική ανισορροπία και την μειωμένη δραστικότητα πρωτεϊνών στον οργανισμό του παχύσαρκου που τον οδηγούν στην πείνα και την πρόσληψη υπερβάλλοντος βάρους.
Η παχυσαρκία ορίζεται ως η αύξηση του λίπους του σώματος. Το ακριβές λίπος είναι δύσκολο να υπολογιστεί στην καθημέρα πράξη- αν και αξιόπιστες μέθοδοι όπως η DEXA ανάλυση σώματος είναι πλέον πιο εύκολα διαθέσιμες και χρήσιμες πληροφορίες όπως η ακριβής ποσότητα του σπλαχνικού λίπους όπως και η ποσοτικοποίηση του μυϊκού ιστού βοηθούν στο πλάνο παρέμβασης. Αν δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε μέθοδο υπολογισμού του λίπους η παχυσαρκία διαγιγνώσκεται και ταξινομείται βάσει του Δείκτη μάζας Σώματος ( βάρος/ ύψος 2) κι από τη μέτρηση της περιμέτρου μέσης.
Μετά τη διάγνωση απαιτείται παρέμβαση, με κύριο γνώμωνα το γιατί ο ασθενής μας πεινάει. Η κατανόηση του εκάστοτε μηχανισμού της πείνας είναι δύσκολη γιατί ρυθμίζεται από πολύπλοκα ορμονικά μονοπάτια καθοριζόμενα κυρίως γενετικά.
Γιατί ναι ,η παχυσαρκία είναι μια κληρονομική νόσος με πολλά χαρακτηριστικά κατανομής και αποθήκευσης του λίπους να είναι προδιαγεγραμμένα από τη γέννηση μας.
Γι αυτό και πολύ σημαντικές πληροφορίες πριν από το πλάνο παρέμβασης πρέπει να αφορούν το βάρος γέννησης, την ηλικία έναρξης της πρόσληψης βάρους, προηγούμενες προσπάθειες απώλειας καθώς και ιστορικό άσκησης, ιστορικό καπνίσματος με έμφαση στην πρόσφατη διακοπή και τα λαμβανόμενα φάρμακα- πολλά φάρμακα προκαλούν τα ίδια αύξηση βάρους.
Η κλινική εξέταση είναι επίσης από τα πιο σημαντικά σημεία στη διαχείρηση του παχύσαρκου ασθενούς. Κυρίως αναζητούμε αίτια παχυσαρκίας που χρειάζονται ειδική διαχείρηση .
Η παρέμβαση ή πλέον θεραπεία της παχυσαρκίας είναι τριάδα αδιαίρετη. Περιλαμβάνει με την ίδια ισχύ πρόγραμμα διατροφής, πρόγραμμα άσκησης και φαρμακοθεραπεία.
Η κοινή αντίληψη μετά την ανακάλυψη των φαρμάκων για τη διαχείρηση του βάρους είναι ότι δρουν μόνα τους. Δυστυχώς αυτό δεν ισχύει. Η δράση τους είναι κυρίως βοηθητική για την σωστή τήρηση του καθοριζόμενου διαιτολογίου.
Όσον αφορά το πρόγραμμα διατροφής στόχο έχει να μειώσει την ενεργειακή πρόσληψη. Στοιχειακές διατροφές που αποκλείουν τελείως κάποιο συστατικό της διατροφής - π.χ. κρεατοφαγία, κετογονική διατροφή , dukan, - δεν συστήνονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα . Η αναλογία των διατροφικών συστατικών καθορίζεται από το γιατρό και διαμορφώνεται σε διατροφικό πλάνο από το διαιτολόγο, πάντα με πρόγραμμα ειδικά διαμορφωμένο για τον κάθε ασθενή. Γενικά μια ισορροπημένη διατροφή στα πλαίσια της μεσογειακής δίαιτας συστήνεται πλέον από τις μεγαλύτερες ιατρικές και διαιτολογικής εταιρίες. Σημαντική βοήθεια στην υιοθέτηση καλύτερης σχέσης με το φαγητό αποτελεί η εφαρμογή τεχνικών συμπεριφορικής θεραπείας (CΒΤ) από εξειδικευμένους ψυχολόγους.
Όσον αφορά την άσκηση, είναι σίγουρα το πιο αποτελεσματικό μας "άυλο” φάρμακο. 30 λεπτά μέτριας ημερήσιας αερόβιας άσκησης 5 φορές την εβδομάδα ή 150 λεπτά συνολικά την εβδομάδα σε συνδυασμό με ασκήσεις αντιστάσεων των περισσοτέρων μυϊκών ομάδων επιδρούν στη βελτίωση του μεταβολικού προφίλ και κυρίως διατηρούν τη μυική και την οστική μάζα. Είναι επίσης απαραίτητη ειδικά επί έναρξης της φαρμακοθεραπείας η οποία και τείνει να μειώνει αισθητά το μυικό ιστό και θεωρείται και από τους κύριους λόγους εύκολης επαναπρόσληψης του βάρους επί διακοπής τους.
Τέλος ευτυχώς πλέον έχουμε και τη φαρμακευτική αγωγή. Πολύ αποτελεσματικές θεραπείες που αναδύθηκαν μετά από την κατανήση της διαφορετικότητας ενός παχύσαρκου ατόμου και στοχεύουν στη μείωση της πείνας και του εύκολότερου κορεσμού. Και τα δυο είχαν σαν αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνονταν προγράμματα διατροφής καθώς αυτή όχληση για φαγητό- food noise- διέκοπτε την προσπάθεια για απώλεια βάρους.
Μάλιστα οι νέες αγωγές είναι τόσο αποτελεσματικές στην βελτίωση πολλών άλλων παραμέτρων υγείας-μείωση ολικής καρδιαγγειακής νοσηρότητας, βελτίωση λιπώδους νόσου ήπατος, ύφεση έως και υποστροφή του σακχαρώδη διαβήτη μείωση της συνολικής θνησιμότητας- που πολλοί ερευνητές τα παρομοιάζουν με τη νέα ασπιρίνη στα γενικά τους οφέλη.
Συμπερασματικά η παχυσαρκία είναι νόσος και ακόμα είμαστε σε αρχικά στάδια της αντιμετώπισης της. Το μέλλον καταγράφεται φοβερά αισιόδοξο.Όμως κανένα φάρμακο δεν λαμβάνεται χωρίς την έγκριση του γιατρού μας και καμία μέθοδος απώλειας βάρους ή εκγύμνασης δεν θα έχει αποτέλεσμα αν δεν είναι ειδικά φτιαγμένη για τον καθένα μας από εξειδικευμένο προσωπικό.
Μηλάκη Καλλιόπη - Παθολόγος, MSc Σακχαρώδης Διαβήτης -Παχυσαρκία / Ηροδότου 179 ,Ηράκλειο Κρήτης
