Δημήτρης Σκουλός
Από τη Νάνσυ Καλλικλή
Ο δρ Bruce Lipton ήταν "εντυπωσιακά ακούραστος και βαθιά ανθρώπινος". Έτσι τον περιέγραψε μετά το τέλος του σεμιναρίου η Καίτη Φαρμάκη, παρουσιάστρια των δύο αυτών ημερών στην Αθήνα. Από όταν ήταν καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν και αργότερα ως πρωτοπόρος ερευνητής στο Stanford, μελετάει την ανθρώπινη βιολογία. Στις δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει από τότε μέχρι σήμερα, έχει γίνει γνωστός για τα βιβλία του (στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί Η Βιολογία της Πεποίθησης: Απελευθερώνοντας τη Δύναμη του Νου για μια Καλύτερη Ζωή και Το Φαινόμενο του Μήνα του Μέλιτος, που κυκλοφορούν από τις εκδ. Key Books), στα οποία φέρνει κοντά την επιστήμη με την πνευματικότητα, καταρρίπτοντας μύθους για την επιστημονική σκέψη, την ανθρώπινη βιολογία, αλλά και την ψυχολογία. Οι επικριτές του τον παραλληλίζουν με τους "new age διανοητές", εκείνος ωστόσο, αντίθετα με τους τελευταίους, δίνει επιστημονικά στοιχεία για όλα όσα υποστηρίζει: είναι πολύ διαφορετικό να διατείνεται κανείς, για παράδειγμα, ότι αν θέλεις κάτι πάρα πολύ, το σύμπαν θα στο φέρει ως δια μαγείας από το να εξηγείς για ποιον λόγο ακριβώς ένα αρνητικό βίωμα στα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου επιδρά στα κύτταρα, στην υγεία και την εξέλιξή του σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα γονίδιά του.
DNA VS ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: 0-1
Αυτός ήταν και ο πρώτος μύθος τον οποίο κατέρριψε μπροστά στο κοινό του στην Αθήνα ο δρ Lipton: ότι η Γενετική ελέγχει τα γονίδια και επομένως τα κύτταρα και τη λειτουργία του οργανισμού μας. Σε ολόκληρο τον πλανήτη οι επιστήμονες πασχίζουν να εντοπίσουν, π.χ. το γονίδιο που προκαλεί καρκίνο (και τις άλλες δύσκολες ασθένειες που μαστίζουν την ανθρωπότητα), αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, σύμφωνα με τον διάσημο βιολόγο. Πολύ απλά, γιατί μόνο έξι αρρώστιες προκαλούνται από τα αντίστοιχα γονίδια: η κυστική ίνωση, η αιμοφιλία, οι νόσοι Huntington και Tay-Sachs, το σύνδρομο Marfan και η κληρονομική αιμοχρωμάτωση.
Επί δεκαετίες οι επιστήμονες στρέφουν τις έρευνές τους στο DNA, παραβλέποντας το γεγονός πως κάθε χρωμόσωμα αποτελείται κατά 50% από γενετικό υλικό και 50% από πρωτεΐνες. "Πιστεύουμε πως ο "εγκέφαλος” του κυττάρου είναι ο πυρήνας, ο οποίος περιέχει το DNA και -όπως λέμε στα βιβλία βιολογίας-ελέγχει τις λειτουργίες του κυττάρου", εξηγεί ο δρ Lipton, αλλά έρευνες ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 έχουν δείξει πως ακόμη και αν απομακρύνουμε τον πυρήνα, το κύτταρο παραμένει ζωντανό. "Τα γονίδια δεν ενεργοποιούνται ούτε απενεργοποιούνται από μόνα τους, δεν αυτοπραγματώνονται, και επομένως δεν ελέγχουν τη βιολογία μας", όπως έχουν δείξει οι μελέτες των επιστημόνων. "Αυτό που ενεργοποιεί την έκφραση ενός γονιδίου είναι το αντίστοιχο σήμα από το περιβάλλον του", το οποίο αφορά το υπόλοιπο 50%, δηλαδή τις πρωτεΐνες. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη "λήψη" αυτών των σημάτων; Όχι ο πυρήνας ούτε το DNA, αλλά η κυτταρική μεμβράνη, που περιβάλλει το κύτταρο. Σε αυτήν βρίσκονται οι υποδοχείς πρωτεϊνών και τα κανάλια πρωτεΐνης που επιτρέπουν στο σήμα να εισχωρήσει στο κύτταρο. "Επειδή το DNA περιβάλλεται από πρωτεΐνες στον πυρήνα του κυττάρου, για να αποκτήσουμε πρόσβαση σε αυτό, πρέπει να μετακινηθεί, "να κάνει στην άκρη” η πρωτεΐνη. Και για να γίνει αυτό, πρέπει το κύτταρο να λάβει το αντίστοιχο σήμα, μέσω των υποδοχέων πρωτεΐνης. Να λάβει δηλαδή ένα σήμα από το περιβάλλον του", εξηγεί ο ειδικός.
ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΗ, Η ΝΕΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ
Αυτός είναι, με δύο λόγια, ο ορισμός και η εξήγηση της "νέας Βιολογίας", όπως ονομάζουν την Επιγενετική οι επιστήμονες, οι οποίοι άρχισαν να ασχολούνται πιο εντατικά με αυτήν από το 2010 και έπειτα. Τα σήματα από το περιβάλλον είναι εκείνα που έχουν την ικανότητα να αλλάξουν την έκφραση των γονιδίων και όχι τα ίδια τα γονίδια. Η Επιγενετική, η επίδραση του περιβάλλοντος στα κύτταρα, εξηγεί γιατί, για παράδειγμα ακόμη και ανάμεσα σε πανομοιότυπα δίδυμα, που μοιράζονται το ίδιο DNA, ένα εκ των δύο μπορεί να εμφανίσει μια ασθένεια, ενώ το άλλο όχι. Αντίστοιχα, ο δρ Lipton παρέθεσε μια δημοσιευμένη μελέτη σχετικά με τον καρκίνο του προστάτη, σύμφωνα με την οποία σε όσους από τους συμμετέχοντες ασθενείς άλλαξαν σημαντικά και εντατικά τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους (δίνοντας επομένως διαφορετικά σήματα στα κύτταρά τους) οι ερευνητές εντόπισαν αλλαγές σε 500 γονίδια, μέσα σε ενενήντα ημέρες.
Πέρα από τη διατροφή, τι άλλο μπορεί να επηρεάσει αυτά τα σήματα που φτάνουν στα κύτταρα και ενεργοποιούν τα γονίδια που ίσως φέρουμε ή τα μεταλλάσσουν, όπως συμβαίνει με τον καρκίνο; Σύμφωνα με μελέτη της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολόγων, "75-90% όλων των επισκέψεων στο ιατρείο είναι για ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος". Όπως επισήμανε ο δρ Lipton, με κάθε σήμα απειλής, οι ορμόνες του στρες κάνουν τις αρτηρίες να στενεύουν, ώστε το αίμα να κατευθύνεται στα άκρα αντί για τα σπλάχνα (για να τρέξουμε ή να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο) και "κλείνουν" τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Επιπλέον, και η αιμάτωση του εγκεφάλου αλλάζει όταν λειτουργούμε υπό συνθήκες στρες: το αίμα παύει να κατευθύνεται στον πρόσθιο εγκέφαλο, εκεί όπου βρίσκεται ο συνειδητός νους και, αντί αυτού, παρατηρείται έντονη αιμάτωση στο οπίσθιο τμήμα του εγκεφάλου, το οποίο είναι υπεύθυνο για τα αντανακλαστικά. Ο εγκέφαλος, λοιπόν, με τις ορμόνες που εκκρίνει -και όχι το DNA μας- ελέγχει τα 50 τρισεκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας, αφού από εκείνον προέρχονται τα σήματα που φτάνουν στα κύτταρα και ενεργοποιούν ή όχι τα γονίδια, καταλήγει ο βιολόγος.
ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ;
Το πρόβλημα είναι, συνεχίζει ο ειδικός, ότι στη ζωή μας λειτουργούμε κατά 95% με τον υποσυνείδητο νου και μόνο 5% με τον συνειδητό. Και αν όσα βρίσκονται στον υποσυνείδητο νου είναι αρνητικές πεποιθήσεις και σκέψεις, τότε άραγε, τι σήματα στέλνονται στα κύτταρα; Σε αυτό το σημείο του σεμιναρίου ο δρ Lipton ήρθε να καταρρίψει έναν ακόμα καλά εδραιωμένο μύθο της επιστήμης, εκείνον που λέει ότι οι βιολογικές διεργασίες ακολουθούν τη Νευτώνεια Φυσική. Αντίθετα με αυτή τη θεώρηση, που διαχωρίζει την ύλη από το πνεύμα, ο ειδικός εξήγησε γιατί τα ερευνητικά δεδομένα στηρίζουν την πεποίθηση πως οι βιολογικές διεργασίες ακολουθούν την Κβαντική Φυσική, το επιστημονικό πεδίο δηλαδή που λέει ότι όλα είναι ενέργεια και επομένως το πνεύμα (οι σκέψεις) όχι απλά δεν είναι διαχωρισμένο από την ύλη (τα κύτταρα), αλλά την επηρεάζει με απόλυτα απτό τρόπο. Εν ολίγοις, οι αρνητικές πεποιθήσεις και σκέψεις προκαλούν όλες (σχεδόν) τις ασθένειες.
Στον συνειδητό μας νου εδράζουν η ταυτότητά μας, η φαντασία και η δημιουργικότητα, οι ευχές, οι επιθυμίες και οι φιλοδοξίες μας. Ο υποσυνείδητος νους, από την άλλη, είναι "ένας μηχανισμός εγγραφής και αναπαραγωγής", αφού εκεί εντοπίζονται όλες μας οι συνήθειες, από το βάδισμα έως την οδήγηση του αυτοκινήτου. "Ο εγκέφαλος", τονίζει ο δρ Lipton, "δεν είναι σαν υπολογιστής. Είναι υπολογιστής. Και χρειάζεται προγράμματα για να "τρέξει”". Τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα τα "κατεβάζουμε" στα πρώτα 7 χρόνια της ζωής μας, απλώς και μόνο παρατηρώντας το περιβάλλον μας, τους σημαντικούς άλλους και τις σχέσεις μεταξύ τους, τις κοινωνικές δομές κ.λπ., και αποθηκεύονται στο υποσυνείδητο. Αργότερα, βεβαίως, προσθέτουμε προγράμματα, μαθαίνοντας, για παράδειγμα, να οδηγούμε και γι’ αυτό από ένα σημείο και έπειτα οδηγούμε αυτοματικά, χωρίς να χρειάζεται να σκεφτούμε για να αλλάξουμε ταχύτητα στο αυτοκίνητο ή για να κοιτάξουμε τους καθρέφτες μας πριν στρίψουμε. Αν τα προγράμματα που αποθηκεύουμε στα πρώτα μας εφτά χρόνια είναι επωφελή, τότε επιδεικνύουμε υγιείς συμπεριφορές. "Δυστυχώς", λέει ο βιολόγος, "το 60% των προγραμμάτων που "κατεβάζουμε” μέχρι την ηλικία των εφτά ετών είναι περιοριστικά".
"Η αυτο-ταυτότητά μας δημιουργείται σε αυτά τα πρώτα χρόνια. Οι γονείς μας, οι δάσκαλοί μας, η εκκλησία -αν είμαστε θρησκευόμενοι-, αυτοί μας υπαγορεύουν ποιοι είμαστε. Θυμηθείτε, σε αυτή την ηλικία δεν σκεφτόμαστε ούτε φιλτράρουμε τις πληροφορίες, απλώς παρατηρούμε και αποθηκεύουμε". Και αφού στο 95% του χρόνου λειτουργούμε με το υποσυνείδητο, στο 95% της ζωής μας παίζουμε αυτά τα προγράμματα που έχουμε κατεβάσει. Ο ίδιος ο δρ Lipton παραδέχτηκε ότι γιa πολλές δεκαετίες "έπαιζε" το πρόγραμμα που είχε "κατεβάσει" παρατηρώντας όταν ήταν παιδί τον πατέρα του και αυτό ήταν που τον οδηγούσε συνεχώς σε δυσλειτουργικές σχέσεις. Μέχρι που σταμάτησε να αναπαράγει εκείνη την εγγραφή.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΤΕΣΤ
Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα υποσυνείδητα προγράμματα με τα οποία λειτουργούμε όταν δεν ξέρουμε καν ποια μπορεί να είναι αυτά; Κάποιες συνεδρίες με ψυχολόγο, φυσικά, μπορούν να ρίξουν φως στα σκοτεινά εκείνα σημεία τα οποία συχνά δεν συνειδητοποιούμε, αλλά καθορίζουν την άποψή μας για τον εαυτό μας, τις σχέσεις μας με τους άλλους και τις συμπεριφορές μας. Παρ’ όλα αυτά, στην ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο, ο ειδικός έχει πολλές παραπομπές για διάφορες τεχνικές που βοηθούν ώστε να απαλλαγούμε από τις περιοριστικές πεποιθήσεις που μπορεί να κυβερνούν τη ζωή μας.
Για παράδειγμα, ο δρ Lipton αναφέρθηκε στον διαλογισμό, μέσω του οποίου πατάμε pause στις συνεχείς σκέψεις και στον υποσυνείδητο νου, καθώς και στη μέθοδο Hemi-sync, μια τεχνολογία που ενεργοποιεί και συντονίζει τα δύο ημισφαίριατου εγκεφάλου: "Στα πρώτα εφτά χρόνια της ζωής μας, είμαστε όλοι super-learners (σ.σ. ρουφάμε τις πληροφορίες σαν σφουγγάρι, δηλαδή). Σε εκείνη τη φάση χρησιμοποιούμε και τα δύο ημισφαίρια, αλλά μεγαλώνοντας χρησιμοποιούμε είτε το ένα είτε το άλλο, με χρόνο εναλλαγής μεταξύ τους περίπου τις δύο ή τρεις ώρες. Αν καταφέρουμε και ως ενήλικες να ξανασυντονίσουμε τα δύο ημισφαίρια, μπορούμε να γίνουμε πάλι super-learners και να "περάσουμε” στον σκληρό δίσκο, το υποσυνείδητο, νέα προγράμματα που θα λειτουργούν υπέρ μας".
Στο τελευταίο δίωρο του σεμιναρίου του, δοκιμάσαμε όλοι μια τεχνική για να εντοπίσουμε καθένας ένα (ή και περισσότερα) από τα δικά του υποσυνείδητα προγράμματα. Με τον ίδιο τρόπο που οι σκέψεις έχουν απτό αποτύπωμα στο σώμα, μπορεί κανείς να ακολουθήσει την αντίστροφη πορεία και να αφήσει το σώμα να του υποδείξει ποιες σκέψεις ή περιοριστικές πεποιθήσεις μπορεί να φέρει υποσυνείδητα. Οι μύες μας, επισήμανε ο ειδικός, ελέγχονται από το υποσυνείδητο.
Ακολουθώντας τις οδηγίες του, όλοι στο κοινό χωριστήκαμε σε ζευγάρια και ο ένας από τους δύο κράτησε τεντωμένο και δυνατό το χέρι του, ενώ ο άλλος το ακούμπησε από πάνω, ώστε να ασκήσει πίεση και να το κατεβάσει. Η τεχνική βασίζεται στο εξής: αν πούμε μια φράση (συνειδητός νους) η οποία βρίσκεται σε αρμονία με τον υποσυνείδητο νου μας, ο μυς (κάθε μυς του σώματος) θα παραμείνει δυνατός και το χέρι θα παραμείνει σταθερό, όση πίεση κι αν ασκεί το δεύτερο άτομο.
Αν η φράση αυτή έρχεται σε αντίθεση (δυσαρμονία) με την πεποίθηση που έχουμε αποθηκεύσει στο υποσυνείδητό μας, τότε ο μυς χάνει τη δύναμή του και το χέρι μας θα κατέβει εξαιτίας της πίεσης που ασκεί το δεύτερο άτομο.
Δοκιμάσαμε με κάτι που μπορούσαμε εύκολα να ελέγξουμε, λέγοντας "είμαι ο/η…" και το όνομά μας. Φυσικά το χέρι μας έμεινε δυνατό και σταθερό. Έπειτα δοκιμάσαμε με ένα άλλο όνομα/άλλο φύλο και το χέρι όλων κατέβηκε, χωρίς να αντέξει την πίεση από το ζευγάρι μας. Σειρά είχαν δύο πιο "δύσκολες" φράσεις: "Αγαπώ τον εαυτό μου" και "είμαι ασφαλής". Τα χέρια άρχισαν να υποκύπτουν στην πίεση, αποκαλύπτοντας σε καθέναν από εμάς ποια περιοριστική πεποίθηση
είναι εκείνη που τον κρατάει πίσω, του δημιουργεί άγχος και αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του, τις σχέσεις του και τον κόσμο γύρω του και που πιθανότατα στέλνει και τα αντίστοιχα σήματα στους υποδοχείς των κυττάρων του…
ΟΔΕΥΟΥΜΕ ΠΡΟΣ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ Ή ΠΡΟΣ ΕΝΑΝ ΝΕΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ;
Γυρίζοντας πίσω στην αρχή του διημέρου αυτού, ο ακούραστος 80χρονος βιολόγος έκανε μια αναδρομή στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού και στην εξέλιξη της επιστήμης. Φτάνοντας στο σήμερα, επεσήμανε ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός περνάει μια πολυεπίπεδη κρίση (οικονομική, πολιτική, κλιματική, ακόμα και ταυτότητας των φύλων), σημάδι κατά τη γνώμη του ότι θα περάσουμε σε μια νέα φάση, στην οποία θα επαναπροσδιορίσουμε ολόκληρο τον πολιτισμό. "Η κρίση πάντα πυροδοτεί την εξέλιξη", είπε και γι’ ακόμα μια φορά, δανείστηκε στοιχεία από την επιστήμη του, τη βιολογία: παρομοιάζοντας τον ανθρώπινο πολιτισμό με την κάμπια, που πριν εξελιχθεί σε πεταλούδα κλείνεται στο κουκούλι της. Εξήγησε, λοιπόν, ότι αν ένας επιστήμονας εξετάσει στο μικροσκόπιό του το κουκούλι, θα δει κυριολεκτικά ένα χάος, "μια σούπα από κύτταρα". Σε αυτό το χάος βρισκόμαστε σήμερα ως πολιτισμός. Παρέθεσε δημοσιεύματα στα οποία η NASA έχει διατυπώσει την πεποίθηση πως "εξαιτίας της μη βιώσιμης εκμετάλλευσης των πόρων και της ολοένα και πιο άνισης κατανομής του πλούτου, ο βιομηχανικός πολιτισμός οδεύει προς "μη αναστρέψιμη κατάρρευση”". "Με τις προβλέψεις των ειδικών τα ψάρια να έχουν εξαφανιστεί από τους ωκεανούς έως το 2048 (σ.σ. σε λιγότερο από 25 χρόνια), οι επιστήμονες προειδοποιούν πως η Γη έχει ήδη μπει σε τροχιά αφανισμού, του έκτου σε όλη τη διάρκεια ζωής του πλανήτη μας, και αυτή τη φορά φταίμε εμείς οι άνθρωποι", επεσήμανε ο δρ Lipton. Όπως όμως η κάμπια περνάει μέσα από το χάος πριν εξελιχθεί σε πεταλούδα, έτσι θεωρεί ο ίδιος ότι θα κινηθεί και η ανθρωπότητα. "Δεν θα αφανιστεί η ανθρωπότητα, αλλά ο πολιτισμός της όπως τον ξέρουμε. Θα προσαρμοστούμε, εγκαταλείποντας το δαρβίνειο δόγμα της επικράτησης του δυνατότερου (σ.σ. ένας ακόμα μύθος τον οποίο κατέρριψε στο σεμινάριό του) και υιοθετώντας τη συνεργασία". Με τον εαυτό μας, μεταξύ μας και με τον πλανήτη. Έτσι, λέει ο βαθιά ανθρώπινος και ανθρωπιστής δρ Lipton ότι θα επιβιώσουμε και θα εξελιχθούμε και όλοι ευχόμαστε να έχει δίκιο.
ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΑΠΙ ΤΟΥ MATRIX
Κατά κάποιον τρόπο, είμαστε όλοι σαν τον Νίο του The Matrix, είπε στο σεμινάριό του, όπως γράφει και στα βιβλία του, ο δρ Bruce Lipton: μπορούμε να πάρουμε το μπλε χάπι και να αφήσουμε το υποσυνείδητό μας να συνεχίσει να καθορίζει το 95% της ζωής μας, ή να επιλέξουμε το κόκκινο χάπι. "Ο έρωτας είναι το κόκκινο χάπι", εξηγεί ο ίδιος "γιατί οι ορμόνες του έρωτα μας χαρίζουν αστείρευτη ενέργεια και εξαιρετική υγεία, είναι σαν να ζούμε τον παράδεισο επί της Γης. Όταν είμαστε υπό την επήρεια του έρωτα, λειτουργούμε με τα θέλω και τις επιθυμίες μας, με τον συνειδητό νου. Το ποσοστό 95% - 5% (υποσυνείδητος νους – συνειδητός) αντιστρέφεται σε 10% - 90% αντίστοιχα". "Οι σκέψεις μας", τόνισε ο ειδικός, "προέρχονται όλες από τα προγράμματα, μας βάζουν σε λειτουργία υποσυνειδήτου. Το συναίσθημα (σ.σ. η πυξίδα μας, όπως το έθεσε σε άλλο σημείο) μας δίνει πίσω τη δύναμη να ελέγχουμε εμείς τη ζωή μας συνειδητά".
ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΟΥΛΟΣ
