Βλέπω μια ταινία πορνό που πηγαίνει κάπως έτσι: δύο άγνωστοι μπαίνουν σε ένα ασανσέρ. Ο άντρας προσέχει αμέσως το άρωμά της, ενώ η κοπέλα αναρωτιέται αν εκείνος φιλάει όμορφα. Ανταλλάσσουν σιωπηλά διστακτικές, φευγαλέες ματιές καθώς το ασανσέρ κατεβαίνει. Ξαφνικά, αρχίζουν να φιλιούνται, ενώ δεν είναι σαφές αν βρισκόμαστε στη σφαίρα της φαντασίας ή της πραγματικότητας. Αυτό που συμβαίνει στη συνέχεια δεν είναι κάτι το οποίο μπορώ να περιγράψω σ' αυτές τις σελίδες. Αρκεί να πω ότι και οι δύο βγαίνουν από τον ανελκυστήρα απόλυτα ικανοποιημένοι. Αν αναρωτιέστε γιατί μιλάω τόσο ανοιχτά για το γεγονός ότι βλέπω πορνό, η απάντηση έχει δύο σκέλη: Πρώτον, οι περισσότεροι από εμάς το κάνουμε, παρά το στίγμα που το χαρακτηρίζει. Σύμφωνα με έρευνα του 2022, οι μισοί ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο παρακολουθούν πορνό, αριθμός υψηλότερος από εκείνων που έχουν λογαριασμό στο Netflix. Δεύτερον, δεν πρόκειται για "κλασικό" πορνό. Η ταινία που περιέγραψα είναι το Going Down, είναι φροντισμένη, έχει συγκεκριμένο σενάριο και υπακούει στους κανόνες της ηθικής πορνογραφίας. Αυτό μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά στην ουσία πρόκειται για πορνό που δεν έχει προκύψει μέσα από το κυρίαρχο male gaze, δεν ακολουθεί τα έμφυλα στερεότυπα που έχουν χτίσει και υπηρετούν όλα τα mainstream porn sites και οι ταινίες αντίστοιχου περιεχομένου. Επίσης, οι ηθοποιοί πληρώνονται καλά, ελέγχονται τακτικά για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, οι συντονιστές οικειότητας είναι παρόντες στο πλατό και το περιεχόμενο της ταινίας προωθεί μια σεξουαλικότητα που βασίζεται στη συναίνεση, με αποτέλεσμα να μην αισθάνομαι ενοχές που την παρακολουθώ ή γράφω γι' αυτήν.
Εμείς οι Μillennials, συχνά κατηγορούμαστε ως "υπερβολικοί" διεκδικητές της κοινωνικής δικαιοσύνης, μεγαλώσαμε όμως με πρωτοφανή πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία γύρω από μια μυριάδα θεμάτων και αδικιών. Προσπαθώ να ζω σύμφωνα με τις αξίες μου: πηγαίνω σε διαμαρτυρίες, ανακυκλώνω όσο καλύτερα μπορώ και κάνω ηθικές και βιώσιμες επιλογές αγορών. Κι όμως, για πολύ καιρό είχα ένα "τυφλό σημείο", μια όχι και τόσο ξεκάθαρη άποψη για το πορνό. Συνήθως στρεφόμουν προς τις δωρεάν mainstream πλατφόρμες για τις οποίες, σε αντίθεση με τις σκέψεις μου για τους κακοπληρωμένους εργάτες που ράβουν τα μπλουζάκια μου ή για την αλυσίδα εφοδιασμού πίσω από τον καφέ μου, σπάνια με απασχολούσε ποιος έκανε το φιλμ ή τι μήνυμα προωθούσε. Αλλά όταν άρχισα να εξετάζω το πορνό με τα ίδια ερωτήματα που θέτω στον εαυτό μου για το fast fashion ή για μια βαρετή τηλεοπτική σειρά (άραγε ευθυγραμμίζεται αυτή με τις αξίες μου ή είναι καιρός για κάτι καινούριο;), το ηθικό πορνό μού παρουσιάστηκε ως μια συναρπαστική εναλλακτική λύση.
"Το πορνό αποτελεί μέρος μιας υγιούς σεξουαλικής εμπειρίας. Το ζήτημα είναι η εξάλειψη της ενοχής που προκύπτει από τη θέασή του", αναφέρει η σκηνοθέτρια του Going Down, η Σουηδή Erika Lust. Μιλάμε μέσω Zoom και από το διαμέρισμά της στη Βαρκελώνη διαπιστώνω ότι ξέρει από interior design, κάτι που έχω παρατηρήσει και στις ταινίες της. Η Lust ξεκίνησε την καριέρα της με "παραδοσιακές" κινηματογραφικές παραγωγές, προτού στραφεί στο ερωτικό σινεμά στις αρχές της δεκαετίας του 2000. "Σκεφτόμουν όλη τη θεωρία που υπάρχει γύρω από αυτά τα φιλμ, το male gaze, και αναρωτιόμουν πώς θα μπορούσα να μετατοπίσω τις αξίες, να αλλάξω τις συνθήκες και το ίδιο το ερωτικό σινεμά ως είδος. Το πορνό τις περισσότερες φορές απέχει πολύ από τις προσδοκίες των ανθρώπων για το σεξ και την οικειότητα", λέει η ίδια και συνεχίζει: "Φέρτε στο μυαλό σας μερικούς τίτλους και τις εικόνες που σας έρχονται στο μυαλό ή τα μηνύματα που κρύβονται πίσω από αυτές: "Παρακολουθήστε έφηβους να καταστρέφονται”, "Δύο βυζαρούδες Λατίνες”. Αυτό καταγράφεται στο μυαλό μας και σκεφτόμαστε "δεν είμαι εγώ αυτός, μάλλον δεν θα έπρεπε να το βλέπω”. Το πορνό, όμως, μπορεί επίσης να είναι καλλιτεχνικό και όμορφο".
Η συμπερίληψη είναι σέξυ
Όπως και με τον mainstream κινηματογράφο και την τηλεόραση, η Lust πιστεύει ότι η συμπερίληψη και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, μπροστά αλλά και πίσω από τις κάμερες, είναι το κλειδί, ώστε η βιομηχανία ερωτικών ταινιών να γίνει ένας πιο ηθικός χώρος. Εκτός από τη σκηνοθεσία των δικών της ταινιών, έχει φτιάξει μια πλατφόρμα streaming, η οποία φιλοξενεί το έργο άλλων δημιουργών που ευθυγραμμίζονται με τις αξίες της. "Αν φέρουμε στο προσκήνιο περισσότερες γυναίκες και έγχρωμους, περισσότερα άτομα από την queer κοινότητα ή non binary, θα δώσουμε σε ανθρώπους με διαφορετικές εμπειρίες από τη ζωή και τη σεξουαλικότητα την ευκαιρία να αφηγηθούν τις ιστορίες τους. Μέσα από τις ερωτικές ταινίες που κάνω, αλλάζω τις αξίες και βοηθάω τους ανθρώπους να κατανοήσουν και να σεβαστούν άλλες ταυτότητες, σεξουαλικότητες και ιδιαιτερότητες που υπάρχουν, εκτός από το ετεροφυλικό παραδοσιακό σεξ πέος-κόλπος".
Η Lust λαμβάνει συχνά θετικά σχόλια και μαρτυρίες από το κοινό της, το οποίο απομακρύνεται από το mainstream πορνό και το τυπικό μήνυμά του. Σ' αυτά τα σχόλια, οι άνθρωποι της λένε ότι οι ταινίες της τους έχουν βοηθήσει να ανακαλύψουν την πραγματική σεξουαλική ταυτότητά τους. Οι προτιμήσεις αλλάζουν και, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι παρακολουθούν ταινίες πορνό συνειδητά, ένα νέο κύμα κινηματογραφιστών και δημιουργών περιεχομένου βρίσκει καινοτόμους τρόπους για να φτιάξει media χωρίς ενοχές.
Το Make Love Not Porn είναι μια πλατφόρμα που ιδρύθηκε από γυναίκες και στην οποία τα μέλη μπορούν να ανεβάσουν δικά τους βίντεο, δείχνοντας το "πραγματικό" σεξ, το οποίο δεν είναι ούτε ψυχρά διαδικαστικό ούτε εκμεταλλεύεται κάποιον. Στο παιχνίδι μπαίνουν επίσης
τα podcasts με την άνοδο του "audio erotica": εφαρμογές όπως το Quinn και το Dipsea προσφέρουν με μηνιαία συνδρομή ακουστικές σεξουαλικές ιστορίες. "Αυτή τη στιγμή, η σκωτσέζικη προφορά είναι πολύ δημοφιλής στην εφαρμογή μας", λέει με χιούμορ η Faye Keegan, συνιδρύτρια του Dipsea, και συνεχίζει: "Οι ακροατές μας αναζητούν συγκεκριμένα πράγματα, όπως περισσότερο λόγο με σκωτσέζικη προφορά. Αγαπούν τον Lachlan". Ο Lachlan, αν δεν είχατε ακόμα την ευχαρίστηση να τον γνωρίσετε, είναι ένας τραχύς δασοφύλακας που συναντά έναν εξαντλημένο από τη δουλειά λογοτεχνικό πράκτορα από τη Νέα Υόρκη σε ένα απομακρυσμένο νησί της Σκωτίας. Στα περισσότερα από δέκα επεισόδια, οι δυο τους ρίχνονται σε μια ξέφρενη περιπέτεια που περιλαμβάνει σαδομαζοχιστικά κόλπα και σεξ σε εξωτερικούς χώρους. Πρόκειται για ένα από τα πάνω από 1.000 audio books του Dipsea, τα οποία είναι έργα μιας ομάδας επαγγελματιών συγγραφέων και ηθοποιών και περιγράφουν ιστορίες ασφαλείς και ενδυναμωτικές για το γυναικείο κοινό, το οποίο αποτελεί και την πλειονότητα. Αν και οι σκηνές σεξ μπορεί να είναι αρκετά ξεκάθαρες και αναλυτικές, η Keegan δεν χαρακτηρίζει το Dipsea πορνό. "Νομίζω ότι το ερώτημα "τι είναι πορνό” είναι βαθιά φιλοσοφικό. Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος χρησιμοποιεί την εφαρμογή, μπορεί να είναι παρόμοιος με των άλλων streaming υπηρεσιών, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό που κάνουμε είναι πιο πορνογραφικό από ό,τι το Normal People ή το Game of Thrones", προσθέτει.
H Keegan λέει ότι η αρχική έμπνευση πίσω από το Dipsea ήταν τα ρομαντικά μυθιστορήματα. "Είναι μακράν το είδος της λογοτεχνίας με τις υψηλότερες πωλήσεις, είναι γραμμένο κυρίως από γυναίκες και διαβάζεται από γυναίκες. Στην ουσία πρόκειται για μια βαθιά φεμινιστική βιομηχανία, ωστόσο κουβαλάει μερικές παρωχημένες αποσκευές, κάτι που ξεκινάει από την ίδια τη φόρμα του". Το 2023, 5,4 εκατομμύρια ακροατές συντονίστηκαν στο Dipsea. "Υπάρχουν άνθρωποι που ακούνε ερωτικές ιστορίες για διασκέδαση και άλλοι για τους οποίους λειτουργεί ως ψυχοθεραπεία, καθώς τους βοηθάει να ανακαλύψουν κομμάτια του εαυτού τους τα οποία δεν γνώριζαν ότι υπήρχαν", προσθέτει η ίδια και συνεχίζει: "Κάποιοι χρήστες μάς λένε ότι τους βοήθησε να διαχειριστούν το τραύμα τους. Πιστεύω ότι είναι πραγματικά σπάνιο να βρει κανείς περιεχόμενο σχετικό με το σεξ και την αγάπη, με τους στενούς δεσμούς οικειότητας και τον ρομαντισμό, χωρίς άλλες, πιο σκοτεινές ή θλιβερές αναφορές", καταλήγει η Keegan.
Η παραγωγός και σκηνοθέτρια Nenna Joiner με έδρα την Καλιφόρνια πιστεύει ότι το ηθικό πορνό προσφέρει στο κοινό μια ζωτικής σημασίας ευκαιρία για σεξουαλική αυτοανακάλυψη. Όπως και η Lust, η Joiner ξεκίνησε την καριέρα της στον κλασικό κινηματογράφο και την τηλεόραση προτού κάνει ζουμ στο ερωτικό σινεμά, παρακινούμενη -εν μέρει- από την έλλειψη εκπροσώπησης σεξουαλικοτήτων στο mainstream πορνό. "Πιστεύω ότι αρκετές queer πορνό ταινίες δείχνουν κατευθείαν σεξ και δεν ασχολούνται καθόλου με άλλες έννοιες", εξηγεί η ίδια και συνεχίζει: "Οι άνθρωποι θέλουν να δουν το σεξ με διαφορετικό τρόπο. Στο Hella Brown (μία από τις ταινίες της Joiner που διαθέτει ένα queer καστ με ηθοποιούς πολλών και διαφορετικών εθνοτήτων και χρωμάτων επιδερμίδας και η οποία κέρδισε το βραβείο Feminist Porn), υπάρχει μια σκηνή που οι ήρωες μαγειρεύουν στην κουζίνα, όπου τα χρώματα και οι αντιθέσεις ήταν πολύ ζωντανά. Για εμένα, αυτή είναι μια γλώσσα αγάπης, ένα είδος προκαταρκτικών".
Το κενό του νόμου
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, 57% των γυναικών δήλωσαν ότι το πορνό τις έχει κάνει πιο ανοιχτόμυαλες στο θέμα του σεξ, ενώ το 72% λέει ότι βρίσκει την παρακολούθησή του ενδυναμωτική. Για πολλούς ανθρώπους, μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, τόσο για το συντροφικό όσο και για το εκτός μονογαμικής σχέσης σεξ, προσφέροντάς τους ένα πεδίο για να εξερευνήσουν τις επιθυμίες και τις προτιμήσεις τους. Όμως, παράλληλα με τα πιθανά οφέλη της, υπάρχει και μια σκοτεινή πλευρά στην πορνογραφία. Το "κακό" ερωτικό περιεχόμενο δεν ήταν ποτέ τόσο ευρέως διαθέσιμο, με μια άλλη έρευνα να δείχνει ότι η μέση ηλικία κατά την οποία τα παιδιά βλέπουν για πρώτη φορά πορνό είναι τα 13 χρόνια.
Το ζήτημα περιπλέκεται περισσότερο από τη μη συναινετική δημοσίευση και χρήση γυμνών φωτογραφιών για εκβιασμό (IBSA, Image Based Sexual Abuse: σεξουαλική κακοποίηση βάσει εικόνας), η οποία αποτελεί μια αυξανόμενη απειλή, τόσο για τους ενήλικες όσο και για τους νέους. Ενώ η τεχνολογία εξελίσσεται πολύ γρήγορα, οι διάφορες κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου άργησαν να ρυθμίσουν αποτελεσματικά τη βιομηχανία του πορνό.
Πολλές διάσημες γυναίκες έχουν γίνει συχνά στόχοι deep-fake φωτογραφιών ή βίντεο στα οποία, με τη χρήση της τεχνολογίας, εισάγεται η εικόνα κάποιου σε ένα βίντεο με το αποτέλεσμα να μοιάζει αυθεντικό. "Έπαθα σοκ βλέποντας ψεύτικες φωτογραφίες μου. Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να σκεφτεί ότι είναι πραγματικές", δήλωσε η Αμερικανίδα πολιτικός και ακτιβίστρια Alexandra Ocasio-Cortez στο Rolling Stone. "Έχω επιβιώσει από σεξουαλική επίθεση και όλο αυτό με απορρύθμισε ακόμα περισσότερο, άνοιξε και πάλι το τραύμα", λέει η ίδια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότεροι από 250 Βρετανοί διάσημοι και πολιτικοί έχουν πέσει θύματα ψεύτικων πορνογραφικών φωτογραφιών που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. "Δεν χρειάζεται καν να υπάρχει συγκεκριμένη ομοιότητα για να γίνει η εικόνα κάποιου πορνό", λέει η Elena Michael, συνιδρύτρια του #NotYourPorn, ενός κινήματος που μάχεται για την προστασία από τη σεξουαλική κακοποίηση μέσω φωτογραφιών των μη συναινούντων ενηλίκων, των εργαζομένων στο σεξ και των ανηλίκων. Η Michael ασχολήθηκε με αυτή τη δράση μετά τη δημοσίευση στο διαδίκτυο προσωπικών φωτογραφιών κάποιου δικού της ανθρώπου. "Υπήρχαν νόμοι που υποχρέωναν τους δράστες να απολογηθούν, αλλά δεν ήταν ισχυροί. Το μεγαλύτερο κενό ήταν ότι δεν υπήρχε τίποτα που να υποχρεώνει τις εταιρείες να λογοδοτήσουν για την προέλευση του περιεχομένου, ούτε τις ιστοσελίδες πορνό, ούτε τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Δεν υπήρχε τίποτα που να τους ελέγχει". Η Michael εργάζεται τώρα μαζί με την καθηγήτρια Νομικής Claire McGlynn για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου νόμου για την IBSA, ώστε να καλυφθούν τα κενά στο νομικό σύστημα. "Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο άτομο, αλλά για ολόκληρο το "οικοσύστημα” του δικτύου, το οποίο πολλαπλασιάζει αυτό το είδος κακοποίησης". Το #NotYourPorn διοργανώνει εργαστήρια σε σχολεία ώστε να εκπαιδευτούν τα παιδιά γύρω από αυτό το θέμα. Όπως η Michael, έτσι και η θεραπεύτρια σεξ και σχέσεων Bima Loxley τονίζει την ανάγκη για καλύτερη εκπαίδευση, παράλληλα με τη νομοθετική αλλαγή. "Δεν συμφωνώ με την ιδέα ότι το πορνό ή το σεξ είναι εθιστικά. Εάν το πορνό
ή οι ψυχαναγκαστικές σεξουαλικές συμπεριφορές γίνονται πρόβλημα, αυτό συμβαίνει επειδή συνήθως χρησιμοποιούνται με τρόπο που απέχει πολύ από την πραγματική ζωή. Δεν είναι το πορνό το πρόβλημα, αλλά ο τρόπος που το καταναλώνουν οι άνθρωποι και η έλλειψη παιδείας γύρω από αυτό".
Προτεραιότητα στην επιθυμία
Για την Erika Lust, η πορνογραφία αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα έναν μικρόκοσμο της κοινωνίας γενικότερα: "Όπως όλα τα μέσα παραγωγής περιεχομένου που επιλέγουμε, αντικατοπτρίζει τις αξίες μας. Δεν είναι μόνο ένα μεγάλο, μονολιθικό, καταχρηστικό, φρικτό, σοβινιστικό, σεξιστικό, ρατσιστικό θέαμα. Μπορεί να είναι και πολλά άλλα".
Τόσο η Michael όσο και η Lust τονίζουν τη σημασία της γλώσσας και δεν συγχέουν σοβαρά εγκλήματα όπως η IBSA με το πορνό γενικά. "Δεν υπάρχει αυτό που λέμε revenge porn", λέει η Lust, "αυτό δεν είναι καν πορνό. Πρόκειται για βία και σεξουαλική επίθεση μέσω εικόνας και αποτελεί έγκλημα". Η Michael συμφωνεί: "Υπάρχει τεράστια σύγχυση ανάμεσα στην εμπορία ανθρώπων, την IBSA και τη σεξεργασία. Και οι τρεις αυτές κατηγορίες μπορούν να αλληλεπιδρούν, αλλά πολλές αφηγήσεις κατά της σεξεργασίας, την μπερδεύουν σκόπιμα με τη σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας".
Το θέμα πορνό είναι μεγάλο, πολύπλοκο και διαρκώς εξελίσσεται. Αλλά αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι τα όλο και αυξανόμενα μέσα προβολής ηθικού πορνό, το οποίο βασίζεται στη συναίνεση, τη διαφορετικότητα και τον σεβασμό, δίνουν προτεραιότητα στην επιθυμία και την αξιοπρέπεια και παρουσιάζουν το σεξ με πραγματικό τρόπο, που δεν εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους. Ναι, υπάρχει μια ασφάλεια σε αυτό, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν είναι συναρπαστικό. Η πλατφόρμα streaming της Lust είναι σαν ένα ερωτικό Netflix, που διαθέτει τα πάντα: από πολυσυντροφικότητα μέχρι pegging. Οι καλύτερες αμοιβές υποδηλώνουν ότι οι προϋπολογισμοί είναι υψηλότεροι, οπότε το περιβάλλον και ο ήχος είναι καλύτερα, ενώ οι ιστορίες και τα κοστούμια είναι πιο συναρπαστικά. Μπορούμε να "χαθούμε" μέσα σε μια ταινία και όχι απλά να βλέπουμε άσχημους καναπέδες ή κακή ηθοποιία. Το πορνό μπορεί να είναι άμεσα διαθέσιμο δωρεάν, αλλά πάντα παίρνουμε αυτό που πληρώνουμε.
