"Τη Γυναίκα του Cleansed δεν ξέρω αν την ενσαρκώνω. Νομίζω ότι με κατοικεί. Κι αυτό γιατί υπάρχει κάτι σχεδόν τελετουργικό στον τρόπο που γράφει η Sarah Kane. Η βία στο έργο δεν σταματά να σε ταράζει, αλλά όσο η ιστορία ξεδιπλώνεται, καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για μια βία σχεδόν ιερή, που απογυμνώνει τον άνθρωπο από τα κοινωνικά του περιβλήματα. Αυτό που μένει είναι η σάρκα, το τραύμα και η επιθυμία. Τα σώματα παραμορφώνονται επί σκηνής, αλλά ουσιαστικά μεταμορφώνονται στο όνομα της αγάπης. Και τα λόγια δεν λέγονται απλώς, αλλά συνθέτουν ένα οικουμενικό ποίημα για την ανθρωπότητα που ψάχνει για σωτηρία, συγχώρεση, ένωση. Οι φράσεις της Kane είναι σαν τίτλοι ποιημάτων — τεράστιες, συγκλονιστικές. Λέξεις που δεν θα τολμούσαμε ποτέ να ξεστομίσουμε. Δεν υπάρχει κάτι που δεν θα ήθελες να πεις. Θα το ήθελες, 100%. Δεν θα τολμούσες, όμως. Ποιος λέει στην πραγματική ζωή ”μη με εγκαταλείπεις”, ”αγάπα με ή σκότωσέ με”; Οπότε, καθώς όλοι δυσκολευόμαστε να αρθρώσουμε αυτά τα λόγια, συνθέτουμε επί σκηνής μια τεράστια οικουμενική μουσική που όλοι θα θέλαμε να τραγουδήσουμε αλλά και να ακούσουμε. Μια μουσική, ένα σύνολο από λέξεις και πράξεις που ανατέμνουν την ανθρώπινη ψυχή και το ίδιο το τραύμα.
Κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που έχω τόσο μεγάλη ανάγκη να ανοίξω έναν ειλικρινή καλλιτεχνικό διάλογο με αυτό το τεράστιο έργο και να αποτελώ μέρος του. Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να ειπωθούν, πράγματα τα οποία, επειδή δεν μας είναι εύκολα, τα αφήνουμε συχνά στην αφάνεια, πίσω μας, κι ας είναι τα πιο ουσιώδη. Το Cleansed επιχειρεί να δώσει νόημα σε όσα μένουν στη σιωπή, σε όσα βρίσκονται ανάμεσα στις λέξεις. Στον απόηχο όσων τολμήσαμε να αρθρώσουμε. Δεν εξηγεί. Αποκαλύπτει. Και επειδή η γλώσσα έχει εξαντληθεί, το σώμα είναι το μόνο μέσο που απομένει για να πει ”σ’ αγαπώ”. Γι’ αυτό πονάει τόσο. Ο πόνος είναι κοινωνικά παραγόμενος και αναπόφευκτος και όταν τον βλέπουμε στη σκηνή τόσο απροκάλυπτα, βλέπουμε τον εαυτό μας σε καθρέφτη. Για εμένα, το συγκεκριμένο έργο είναι ένα πείραμα πάνω στη βιοπολιτική του έρωτα.
Ο θίασος δούλεψε πολύ με τις σκηνοθετικές οδηγίες της Kane και αυτό ήταν κομβικής σημασίας. Είναι σαν να έχει φτιάξει μια μακέτα και να σου ανοίγει το κεφάλι της για να μπεις και να δεις. Σου προσφέρει έναν ολόκληρο κόσμο. Στο Cleansed, το σώμα δεν παριστάνει κάτι, είναι ο ίδιος ο τόπος του νοήματος.
Δεν υπάρχει ”ο ρόλος μου” και ”ο ρόλος σου”. Έτσι, και η δική μου ερμηνεία, με τη στενή έννοια, δεν με απασχόλησε ποτέ. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό των κειμένων που προκύπτουν από απόλυτη ελευθερία. Αισθάνομαι ασφάλεια μέσα σε τέτοια έργα. Δεν χρησιμοποιώ τυχαία τη λέξη ”ασφάλεια”.
Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά το θέατρο —ως τέχνη της επανάληψης— έχει να κάνει με αυτό. Θα είμαι εκεί κάθε βράδυ, για πολύ καιρό. Για εμένα είναι ασφάλεια να μην έχω το άγχος του αν θα νιώσω ”έτοιμη” ή ”τακτοποιημένη” με αυτή την παράσταση. Με απελευθερώνει να ξέρω ότι ποτέ δεν θα ξετυλίξω ολοκληρωτικά αυτό το νήμα και ότι κάθε παράσταση θα είναι άλλη μια βουτιά. Ξέρετε, αυτό είναι μια παγίδα στην οποία πέφτουμε συχνά οι ηθοποιοί: όταν νιώσεις σιγουριά, αμέσως όλα σαν να χάνουν το ύψος τους. Η Γυναίκα που υποδύομαι εμφανίζεται λίγο, κι όμως είναι πάντα εκεί, μέσα στο κοινό μυαλό των ηρώων. Δεν έχει όνομα. Είναι απλώς η Γυναίκα. Λέει αρκετές φορές τη φράση ”το ξέρω”, μοιάζει σαν να ακούει όλα όσα ειπώθηκαν πριν ή μετά, σαν να είναι διαρκώς παρούσα, σαν να συναισθάνεται όλα όσα συμβαίνουν. Αν δείτε πιο προσεκτικά, το ίδιο κάνουν όλοι. Μοιάζουν να αποτελούν όλοι μαζί μια μάζα από πολλά θραύσματα ενός μυαλού, μιας πρόνοιας μεγαλύτερης, ενός σύμπαντος, μιας προσωπικότητας. Η Γυναίκα όμως λειτουργεί περισκοπικά, είναι εκεί για να ακούει τις βαθύτερες εξομολογήσεις. Ψάχνει κάποιον να την αναβαπτίσει, να την κοιτάξει στο πρόσωπο. Ψάχνει την ταυτότητά της, όπως και καθένας στο έργο αυτό — όχι κοινωνικά, αλλά με μια πιο υπαρξιακή, ανθρωπιστική χροιά. Η ανάγκη τους να αγαπήσουν μπλέκεται με τον αγώνα για ταυτότητα. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι η κοινή ταυτότητα όλων είναι η ανάγκη να αγαπήσουν, να βρουν τα δικά τους εργαλεία μέσα από τη βία, τη μεταμόρφωση και τον πόνο, για να ξεπεράσουν τη ματαιότητα και να το κάνουν. Στην προσπάθειά μου να βρω ποια είμαι, ποιο είναι το φύλο μου, ποιος είναι ο αγαπημένος μου, κάνω ένα σωρό λάθη, δίνω ψεύτικες υποσχέσεις, βασανίζω την ψυχή και το σώμα μου, χάνω τη σημασία του ”εδώ – τώρα – μαζί”. ”Είσαι γυναίκα”, λέει ο Τίνκερ στη Γυναίκα του έργου. ”Μπορώ να αλλάξω”, απαντά εκείνη, σαν να μην είναι γυναίκα. Για την ακρίβεια, δεν είναι τίποτα μέχρι να την αναβαπτίσει κάποιος με την αγάπη του. Γιατί η ταυτότητα δεν είναι ποτέ απλώς φυσική, επιτελείται. Αυτό λέει το έργο, και αναρωτιέμαι αν θα είναι για πάντα τόσο επίκαιρο ώστε να το συζητάμε. Οι απόκληροι της κοινωνίας που τολμούν να είναι αδύναμοι, ευάλωτοι, ασταθείς, ομοφυλόφιλοι, γυναίκες, μάρτυρες της αγάπης που παρακαλάνε για έναν φίλο ή έστω έναν γιατρό, σε αυτό το έργο είναι οι πρωταγωνιστές μιας ιστορίας που, στην ουσία, δεν έχει πρωταγωνιστή. Γιατί μας εμπεριέχει όλους. Και αυτό είναι τόσο προσωπικό όσο και πανανθρώπινο. Έτσι, το σώμα, γυμνό, γίνεται δημόσιο, κοινό, κουβαλάει τη μνήμη όλων εκείνων των σωμάτων που έχουν τιμωρηθεί στο όνομα της αγάπης, της θρησκείας, της καθαρότητας. Όμως πρέπει να ειπωθεί κάτι. Η αγάπη, έτσι όπως τη βλέπει η Kane, δεν είναι μια κοινωνική συνθήκη που σε καθησυχάζει. Είναι μια ενδοσκόπηση, μια επίγνωση του εαυτού.
Είναι εκείνο το είδος αγάπης που, για να τη νιώσεις ή να την αναγνωρίσεις, πρέπει να κάνεις ανατομία στα κομμάτια σου: να τα δεις, να τα πονέσεις, να τα "φας” αν χρειαστεί. Μιλάει για μια αγάπη που προκύπτει από τη μεγάλη γνώση και τη θέληση του ”μπορώ να αλλάξω αυτό που είμαι”. Εδώ η αγάπη δεν είναι εξιλέωση, είναι η ύψιστη μορφή αντίστασης. Αυτό που θα έλεγα στη Γυναίκα αυτή είναι ό,τι έχει πει και η Sarah Kane: ”Ο θάνατος δεν είναι το χειρότερο που μπορούν να σου κάνουν”. Ούτε το τραύμα. Θα της έλεγα να ησυχάσει. Ο πόνος της Γυναίκας δεν είναι ατομικός — είναι αρχέγονος. Είναι ο πόνος του να επιμένει να αγαπά σε έναν κόσμο που δεν χωράει την αγάπη. Ευτυχώς, η ομάδα αυτή είναι ένα πραγματικό safe space. Για να είμαι ειλικρινής, ένα τόσο σκληρό και δύσκολο έργο μόνο με τον Δημήτρη Καραντζά θα το έκανα. Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην τρυφερότητα, την ευγένεια και την ειλικρίνειά του. Λατρεύω όμως όλους τους ηθοποιούς στον θίασο. Τους διεκδικώ, τους θαυμάζω. Ο Χρήστος Λούλης είναι ο καλύτερος συνεργάτης που είχα ποτέ. Ο τρόπος που, με όλη του την εμπειρία, μαθητεύει μαζί μας, με συγκινεί βαθιά. Ο Δημήτρης Καπουράνης, ο Θανάσης Ραφτόπουλος, ο Νίκος Ζεγκίνογλου — ο καθένας με τον δικό του τρόπο είναι ατρόμητος. Ο Γιώργος Ζυγούρης είναι αδερφός μου πια. Όσο για τη Μαίρη Μηνά — νιώθω ότι τόσο τώρα όσο και στο μέλλον μπορούμε να μιλάμε για μία από τις πιο σπουδαίες μας ηθοποιούς. Η διαδρομή της στον ρόλο αυτό είναι μάθημα για εμένα, και όχι μόνο υποκριτικά. Ο Τάσος, ο Γιώργος, ο Δημήτρης και η Μαρία, η Εύα, η Ελίζα, η Ιωάννα, η Κατερίνα. Η Γκέλυ… Ο Δημήτρης Καραντζάς είναι τόσο σημαντικός στην καρδιά μου, γιατί εμπνέει όλους τους συντελεστές να είναι πανταχού παρόντες και μας επιτρέπει να μιλάμε για τη δουλειά μας ως αληθινά ομαδική. Το έμφυλο ζήτημα εμπεριέχεται στο έργο με έναν τρόπο που τείνω να πιστεύω ότι έχει περισσότερες ελπίδες να μετακινήσει τη σκέψη του κόσμου από ό,τι ένα μανιφέστο. Το σώμα της γυναίκας είναι ο τόπος όπου συντελούνται τα πάντα. Είναι ο ναός, το πεδίο της εξουσίας. Τα σώματα των ηθοποιών όμως δεν καλούνται να βρουν τη "σωματικότητα του ρόλου”, όπως συνηθίζουμε. Τα σώματα εγγράφουν την ίδια την ανθρώπινη εμπειρία, ταυτίζονται με το βίωμα και πληρώνουν το τίμημα της ύπαρξης. Κάπως έτσι, στα μάτια μου, το σώμα παύει να είναι ιδιωτικό και γίνεται πολιτικό πεδίο. Έτσι, η Kane ανοίγει έναν διάλογο για τη βία: γιατί θέλουμε να τη δούμε στο θέατρο; Πώς επιβιώνουμε από αυτή; Τι μας έλκει; Πώς μας εξουσιάζει; Τι μπορεί να μας μάθει; Κι όμως, μέσα από τη βία του Cleansed ξεφυτρώνει κάτι τρυφερό: η αγάπη. Η ελπίδα.
Γιατί, αν η αγάπη είχε μυρωδιά, δεν θα ήταν σαν ένας ολάνθιστος, μοσχοβολιστός κήπος. Θα είχε αίμα, ιδρώτα, πόνο, βία. Κι αν καταφέρνει η αγάπη να φυτρώνει μέσα στα συντρίμμια, τότε μπορεί να υπάρξει παντού. Ο Τίνκερ —τον οποίο υποδύεται ο Χρήστος Λούλης— είναι η ενσάρκωση της εξουσίας. Η βία είναι το ”διυλιστικό υγρό” που οδηγεί στην κάθαρση. Ο Τίνκερ μοιάζει με μεταφυσικό εργαλείο, έναν διαμεσολαβητή ανάμεσα στο σώμα και την ανάγκη του. Τιμωρεί εκείνον που λέει πολλά, που ζητά, που εκτίθεται μπροστά στην αδυναμία του. Η Γυναίκα συνομιλεί μόνο μαζί του. Και στο τέλος, ούτε κι εκείνος μοιάζει να ξέρει πώς έφτασε να ψάχνει για την απόλυτη σύνδεση, όπως όλοι. Λέει και εκείνος ό,τι και οι έγκλειστοι: ”Δεν ξέρω”, ”με μπερδεύεις, κάτι δεν κατάλαβα”. Η Kane δημιουργεί έναν μικρό θεό για να αποδείξει, στο τέλος, πως ούτε κι αυτός υπάρχει. Μηδενιστικό; Ίσως όχι. Μπορεί να είναι και ουδέτερο. Προσωπικά, διανύω μια τέτοια φάση. Ουδέτερη, κι αυτό το θεωρώ θετικό. Βρίσκομαι σε μια μεταβατική περίοδο χωρίς πρόσημο, γεμάτη ηρεμία. Έχω αφήσει λίγο τον έλεγχο των πραγμάτων και παρατηρώ: τους ανθρώπους, την πόλη πώς λειτουργεί, πώς είναι φτιαγμένη, τον πόνο των άλλων, την αδυναμία τους και πώς τη διαχειρίζονται. Κάθομαι και περιμένω χωρίς να ξέρω τι. Και μου αρέσει. Θεωρώ, άλλωστε, ότι η στασιμότητα δεν είναι πάντα κάτι κακό. Έχει να κάνει, μάλιστα, και με το σώμα που μεγαλώνει, που κουράζεται και που χρειάζεται να το ακούμε όταν μας ζητάει να σταματήσουμε. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε στην πραγματικότητα τίποτα αν δεν το βιώσουμε και σωματικά. Αυτό υπάρχει στον πυρήνα του έργου. Το σώμα μάς οδηγεί σε αναστοχασμό ενάντια σε ό,τι επιβάλλει η κοινωνία μας, όσον αφορά την ταχύτητα με την οποία ”πρέπει” να γίνονται τα πράγματα. Αναστοχασμός χρειάζεται και σε ό,τι επιβάλλεται στις γυναίκες, σε σχέση με τον χρόνο και το σώμα τους. Ζούμε στην εποχή που δεν πρέπει να φαίνεται ότι μεγαλώνουν, που πρέπει να το διορθώνουν. Εγώ χαίρομαι που μεγαλώνω, που αλλάζω. Η αλλαγή βρίσκεται επίσης στον πυρήνα του έργου. Γι’ αυτό μπορείς να πεις για την παράσταση τα πάντα και την ίδια στιγμή δεν χρειάζεται να πεις τίποτα. Είναι όλα εκεί, ακόμη και όταν δεν υπάρχει λόγος να είναι. Ακόμη και όταν όλα νομίζουμε ότι είναι ήδη καθαρά".
Η παράσταση Cleansed θα παίζεται από τις 5/12 στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Στην κεντρική φωτογραφία η Νατάσα Εξηνταβελώνη φοράει σακάκι και φούστα, και τα δύο MILKWHITE. Πουκάμισο, TOTEME, attica. Γόβες, Zara. Καλσόν από προσωπική συλλογή.
Φωτογράφος: THANASSIS KRIKIS/10AM
Styling: Βίβιαν Ρουβέλα
Μακιγιάζ- μαλλιά: Χαρά Παπανικολάου/10AM
Βοηθός φωτογράφου: Έλλη Μπαλατσούρα
