ΦΩΤΟΓΡAΦΟΣ: THANOS POULIMENOS
Τι θα έκανε μια Αντιγόνη σήμερα;
Θα την άντεχε η εποχή μας; Δεν υπάρχει τέτοιο θάρρος σήμερα στους ανθρώπους. Η Αντιγόνη είναι ένα πρόσωπο που δεν το συναντάμε στις μέρες μας. Η σύγχρονη εποχή έχει άλλες ταχύτητες. Είναι μια εποχή εγωκεντρική. Ο Εαυτός είναι πάνω από όλα. Δεν νομίζω ότι θα εμφανιζόταν μια τέτοια ηρωίδα σήμερα.
Είναι δηλαδή θέμα εποχής;
Δεν μου αρέσουν οι καιροί που ζούμε. Νιώθω πολύ πιο παλιά ψυχή. Γι΄ αυτό ίσως δεν μπορώ και να δω μια σύγχρονη Αντιγόνη που να διεκδικεί με τέτοιον τρόπο και με τέτοια δύναμη. Η ανθρώπινη φύση την έχει τη διεκδίκηση ως ποιότητα. Η εποχή όμως δεν την έχει. Υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά μιλάω για την πλειονότητα και, φυσικά, όχι για τέτοια ένταση και τέτοια σύγκρουση.
Τι κάνει την εποχή μας ανίκανη να θρέψει μια Αντιγόνη;
Στον καιρό των social media και της αυτοπροβολής, δεν μπορεί να υπάρξει μια τέτοια ηρωίδα. Κάτι τόσο αιχμηρό. Δεν μπορώ να δω μια Αντιγόνη μέσα σε μια τέτοια συνθήκη. Ζούμε σε μια ναρκισσιστική εποχή, με μια επίφαση τελειότητας και θετικότητας. Δεν επιβιώνει μια γυναίκα σαν την Αντιγόνη εδώ.
Τα social media όμως είναι το μέσο. Τι κρύβεται πίσω από τη διάβρωση που αυτά επιφέρουν;
Σήμερα, ενώ υποτίθεται ότι ο άνθρωπος επιστρέφει στον εαυτό του, ότι δουλεύει με το εγώ του για να μπορέσει να το κατανοήσει, ώστε να υπάρξει μέσα στην κοινωνία και να τη βοηθήσει, μόνο αυτό δεν κάνει, δυστυχώς. Αντ' αυτού βαυκαλίζεται, ναρκισσεύεται και δεν προσφέρει τίποτα και σε κανένα. Μένει εγκλωβισμένος στο εγώ του. Δεν φροντίζει τον εαυτό του για να τον εντάξει στο κοινωνικό σύνολο, αλλά για να απομονωθεί μέσα σε αυτόν. Αυτή η παγίδα της αυτοβελτίωσης καταλήγει σε απομόνωση. Δεν συνδέεται με καμία συλλογικότητα και με καμία κοινωνικότητα. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν είμαι κατά της όποιας προσπάθειας για αυτοπαρατήρηση. Όχι, καθόλου. Και εγώ προσπαθώ κάθε μέρα να γίνομαι καλύτερη. Το ερώτημα είναι για ποιον σκοπό; Για να συνυπάρχω ή για να υπάρχω χωρίς τους άλλους; Είμαι υπέρ της όποιας τεχνικής αποφασίσει κάποιος να ακολουθήσει, όταν αυτή είναι ανθρωποκεντρική και όχι εγωκεντρική
Το κέντρο της δικής σας Αντιγόνης ποιο είναι;
Η πρόθεση του σκηνοθέτη είναι να ενδυναμώσει και τον Κρέοντα. Έτσι, η σύγκρουση γίνεται ουσιαστική. Η Αντιγόνη ακολουθεί τους νόμους των θεών και αντιτίθεται στο κράτος που εκπροσωπεί τους ανθρώπινους νόμους. Ο σκηνοθέτης θέλει να δείξει ότι δεν είναι απλώς το "κακό κράτος" και η "καλή Αντιγόνη". Αν ήταν έτσι, δεν θα υπήρχε τραγωδία. Και οι δύο έχουν και δίκιο και άδικο. Ο Κρέοντας δεν είναι Τραμπ. Αυτή τη στιγμή, βλέπουμε πώς αυτός διαχειρίζεται την εξουσία του με όλες αυτές τις ανερμάτιστες, ακραίες απόψεις, αποφάσεις και κινήσεις. Πιστεύει ότι αυτό που κάνει οχυρώνει τη χώρα του. Η συμπεριφορά του είναι ακραία. Εμείς δεν μιλάμε για ένα τέτοιο κράτος. Η Αντιγόνη απέναντι σε κάτι τέτοιο θα είχε απόλυτο δίκιο. Εδώ υπάρχει μια πραγματική σύγκρουση. Πρέπει οπωσδήποτε και οι δύο πλευρές να έχουν το δίκιο τους. Αλλιώς δεν έχουμε τραγωδία.
Πόσο σημαντικές είναι οι συγκρούσεις;
Οι άνθρωποι πρέπει να συγκρούονται. Το οφείλουν στον εαυτό τους. Για εμένα η σύγκρουση είναι εποικοδομητική. Προσωπικά με βελτιώνει, με προχωρά. Το να συγκρουστώ με κάποιον με τον οποίο έχω διαφορετικές απόψεις με ανανεώνει. Αν, βέβαια, είμαι ανοιχτόμυαλη. Είμαι πάντα υπέρ των συγκρούσεων. Σε όλες τις σχέσεις. Δεν πρέπει να τις φοβόμαστε. Δεν πιστεύω τους ανθρώπους που λένε ότι δεν μαλώνουν. Δεν είναι δυνατόν και δεν είναι υγιές. Οι συγκρούσεις είναι κάτι υγιές.
Συμβαίνουν σήμερα σημαντικές συγκρούσεις;
Εγώ δεν βλέπω τους ανθρώπους να συγκρούονται, επειδή ακριβώς είναι κλεισμένοι στους δικούς τους μικρόκοσμους. Πραγματικά πιστεύω ότι τα social media έχουν κάνει τεράστια ζημιά, η οποία γίνεται όλο και χειρότερη. Ο άνθρωπος έχει κλειστεί στο μικροεγώ του.Με τι να συγκρουστεί; Με τα stories του; Δεν μιλάω για μικροδιαφωνίες που διεξάγονται στους τοίχους του facebook, αλλά για συγκρούσεις. Από τη μία τις φοβόμαστε και από την άλλη γιατί να συγκρουστούμε; Έχουμε καταλήξει να φοβόμαστε τις λέξεις. Έχουμε καταφέρει να τις αποκινδυνοποιήσουμε και να τις απονοηματοδοτήσουμε. Τους δίνουμε άλλους ορισμούς για να τις φέρουμε στα μέτρα μας, για να τις φτάνουμε, τόσο τις λέξεις όσο και τις έννοιες. Τις ορίζουμε με ό,τι εξυπηρετεί τον καθένα κάθε φορά. Την ίδια στιγμή, υπάρχει και το άλλο: η μεγάλη, ανόητη τάση να έχεις κάτι να πεις. Εγώ δεν έχω κάτι να πω κάθε μέρα και γι' αυτό δεν είμαι στα social media. Δεν έχω τι να σας πω, συγχωρέστε με. Αν υπάρχει κάτι θα το πω μέσα από την τέχνη μου, και αυτό αν κρίνω ότι χρειάζεται. Μέσα από το πώς βλέπω τη ζωή μου, πώς είμαι σαν πολίτισσα, πώς συμπεριφέρομαι, τι επιλέγω να κάνω και πώς υπάρχω. Με τις πράξεις μου πιο πολλά έχω να πω.
Πόση μοναχικότητα έχει αυτό τη δεδομένη χρονική στιγμή;
Δεν έχει μοναχικότητα. Έχει μοναξιά. Τεράστια, αδιανόητη. Όμως συναντώ πολύ συχνά κι άλλους ανθρώπους που αισθάνονται έτσι. Και, αναγκαστικά, συναναστρέφομαι με αυτούς που μπορώ να συμπορευτώ και ας είναι λίγοι. Αλλά το θέμα είναι να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Έχουμε φτάσει πια στο σημείο να μην απολαμβάνουμε τη ζωή μας. Είναι όλοι σε μια μόνιμη διάσπαση. Πάνω από ένα κινητό. Κανείς δεν βιώνει το παρόν του. Είναι μόνος με τον εαυτό του και παρατηρεί τι κάνουν οι άλλοι, θέλοντας να τους μοιάσει. Να αποκτήσει και εκείνος την ψεύτικη ζωή τους. Αυτό μας αποτρελαίνει και πιστεύω ότι μας κάνει και βίαιους. Υπάρχει η ψευδαίσθηση εκεί έξω ότι η ζωή είναι εύκολη. Όμως δεν είναι. Έχει αποτυχίες. Είναι γεμάτη ματαιώσεις. Έχει πολλά σκοτάδια. Όταν αυτό περνάει συνεχώς μπροστά από τα μάτια σου, κάποια στιγμή, εσύ που δεν τα κατάφερες θα αισθανθείς ανίκανος και αδικημένος. Είναι ένα είδος επίθεσης αυτό. Είναι μια αόρατη σύγκρουση μέσα στην οποία βρισκόμαστε αποδυναμωμένοι.
Πώς θα βγούμε άραγε από αυτή;
Δεν έχω ιδέα τι θα γίνει. Αλλά εμένα με τρομάζει ήδη η κατάσταση στην οποία έχουμε βρεθεί. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι χειρότερο. Από την άλλη, έχω και μια ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα συναντηθεί ξανά με τη χαρά της ζωής. Αυτό του εύχομαι. Αν αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε την πραγματική συναισθηματική μας κατάσταση, τότε μόνο θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να διεκδικήσουμε τη χαρά. Γιατί αυτή τη στιγμή είμαστε χωρίς χαρά.
Μέσα σε έναν τέτοιο κόσμο, ένας καλλιτέχνης πώς στέκεται;
Αναλαμβάνει την ευθύνη. Η τέχνη δεν είναι μόνο για να μας διασκεδάζει. Έχει πολύ μεγάλη δύναμη για να την αφήσει να πάει χαμένη. Ένας καλλιτέχνης οφείλει να συνεχίζει να μάχεται και να παλεύει. Και ο σκηνοθέτης μας, o Ulrich Rasche, παλεύει μέσα από αυτή την παράσταση να πει κάποια πράγματα. Μας προτρέπει να αγωνιστούμε για το κράτος μας. Πρέπει να παλέψουμε να υπάρχουν νόμοι. Με αυτό τον τρόπο βλέπει επίκαιρο το έργο του Σοφοκλή.
Τι άλλο φέρνει στη σκηνή η Αντιγόνη του Rasche σε παραγωγή Μαίρη Ρόκκου του Εθνικού Θεάτρου;
Εγώ εξυπηρετώ ένα σκηνοθετικό όραμα, με το οποίο και εγώ η ίδια προσπαθώ ακόμα να συνδεθώ. Η Αντιγόνη είναι μια εξιδανικευμένη παρουσία. Δεν μπορώ να τη δω, βλέπω όμως τη δύναμή της, το θάρρος της. Το πόσο μοχθεί και παλεύει. Με συγκινεί η πίστη της στα ιδανικά της. Δεν βλέπω πια ανθρώπους να το κάνουν αυτό. Θα συνδεθούν πολλοί μαζί της γιατί φέρει έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια. Και θα φέρει νοσταλγία σε πολύ κόσμο. Θα νοσταλγήσουμε το ότι δεν έχουμε κανένα νόημα πια. Λείπει το ίδιο το νόημα. Έχουμε απονοηματοδοτήσει ακόμα και την ίδια την έννοια του νοήματος. Εκεί έχουμε φτάσει.
Ποιο είναι το ενεργό συστατικό της Αντιγόνης;
Η πίστη της. Πιστεύει πάρα πολύ σε αυτό που κάνει. Είναι σίγουρη. Γι' αυτό και όταν συλλαμβάνεται, είναι πολύ ήρεμη. Είναι σαν τον Ιησού από τη Ναζαρέτ. Το τρομακτικό επίσης μαζί της είναι ότι δεν την ενδιαφέρει να πεθάνει. Τον θάνατό της τον θεωρεί μεγάλη δόξα. Αυτό εμένα, ως Κόρα, με τρομάζει. Είναι ένα ον ανώτερο. Οι τραγικοί αυτό κάνουν: μας φέρνουν αντιμέτωπους με ακραία ένστικτα που ήδη έχουμε μέσα μας. Τα αναπαριστούν για να αντι-ταυτιστούμε. Η Αντιγόνη είναι ένα τέτοιο ακραίο πλάσμα. Επικίνδυνο.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης έχει μια ιδιαίτερη τεχνική, το έχουμε δει και σε προηγούμενες δουλειές του.
Υπάρχει μια ολόκληρη φιλοσοφία πίσω από τον τρόπο που δουλεύει. Βάζει τους ηθοποιούς του να περπατάνε διαρκώς. Έχει πει ότι αν σταματήσει να περπατάει ο άνθρωπος, θα πέσει από τη Γη. Αυτό το μόνιμο περπάτημα συμβολίζει έναν πολυεπίπεδο μόχθο του τραγικού ήρωα απέναντι σε αυτό που του συμβαίνει, του ανθρώπου απέναντι σε ολόκληρη την ύπαρξή του και του ηθοποιού πάνω στη σκηνή. Βλέποντας τις παραστάσεις του Rasche αισθάνθηκα τριχοτομημένη. Η Αντιγόνη προς αυτό που πρέπει να κάνει, η Κόρα προς την ύπαρξη και η Κόρα ως ηθοποιός. Το να βρεθείς σε κάτι τόσο βαθύ είναι πολύ συγκινητικό. Μιλάμε για κάτι συμπαντικό. Όλη αυτή η τεχνική του είναι διαφωτιστική. Είναι μια πρόκληση για εμένα. Δεν παίζουμε σε μια ρεαλιστική σκηνή. Βρισκόμαστε πάνω σε τρεις περιστρεφόμενους δίσκους. Ούτε το παίξιμο μπορεί να είναι ρεαλιστικό. Είναι από αυτές τις εμπειρίες που σου υπενθυμίζουν την ίδια την ύπαρξη του νοήματος. Βιώνοντας μια τέτοια καλλιτεχνική εμπειρία, η συγκίνηση μπορεί να είναι ασυνείδητη. Μπορεί να συγκινηθείς βλέποντας απλώς έναν ηθοποιό να περπατάει μοχθώντας, λέγοντας στίχους που γράφτηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια για μια γυναίκα που συγκρούστηκε με ένα ολόκληρο κράτος.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: THANOS POULIMENOS
STYLING: ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
Μακιγιάζ-μαλλιά: Μαίρη Ρόκκου
Στην κεντρική φωτογραφία η Κόρα Καρβούνη φοράει φόρεμα, JACQUEMUS, attica. γόβες, ZARA.
Η παράσταση ανεβηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου 27-29/6, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.
