Ariane Labed: "Ήθελα να δείξω μια ερωτική σκηνή χωρίς το male gaze, που εστιάζει στο πώς σκέφτεται και βιώνει το σεξ η γυναίκα"

"Έκανα αυτή την ταινία προσπαθώντας να εξερευνήσω τι μπορεί να κάνει το female gaze σε μια ιστορία. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό για εμένα. Να δουλέψω με αυτή την πρόκληση μεταφέροντας στον κινηματογράφο το gothic novel Sisters της Daisy Johnson, της νεότερης υποψήφιας για το λογοτεχνικό βραβείο Man Booker, το οποίο ανήκει σε ένα παραδοσιακά αντρικό λογοτεχνικό είδος. Είχα την πρόθεση να το κάνω με τον δικό μου τρόπο και με πολλή προσοχή στις λεπτομέρειες. Πρόκειται για την ιστορία μιας μητέρας και δύο δεμένων αδελφών, οι οποίες έχουν δημιουργήσει τον δικό τους κόσμο, ένα συναρπαστικό και σκοτεινό σύμπαν. Επέλεξα να αφηγηθώ αυτή την ιστορία μέσα από μια μονογονεϊκή οικογένεια, αποτελούμενη από τρία γυναικεία μέλη, με την πατρική φιγούρα απούσα, αλλά ταυτόχρονα παρούσα μέσα από όσα συμβολίζουν η πατριαρχία και οι τοξικές εκφάνσεις της. Ήταν σημαντικό για εμένα να βρίσκονται οι γυναίκες στο επίκεντρο της ιστορίας, ενώ οι αντρικές φιγούρες να είναι περιφερειακές και παρούσες μέσα από την απουσία τους. Ήθελα να εστιάσω ξεκάθαρα στις γυναίκες, και συγκεκριμένα στις γυναίκες στο πλαίσιο μιας οικογένειας.

Η οικογενειακή αγάπη είναι ένα ακόμα θέμα που με ενδιαφέρει και έχει κεντρική θέση στην ιστορία που διηγούμαι σε αυτή την ταινία. Είναι το πιο ζεστό και ασφαλές μέρος, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να μας καταστρέψει. Οι δυναμικές μέσα στην οικογένεια έχουν τεράστια επίδραση πάνω μας, άλλοτε προστατευτική, άλλοτε καταπιεστική. Επίσης, με ενδιέφερε πολύ να εξετάσω πώς κουβαλάμε μέσα μας το παρελθόν μας, τα οικογενειακά και διαγενεακά τραύματά μας. Αυτό δεν βρίσκεται στο προσκήνιο της αφήγησης, αλλά με μια δεύτερη ανάγνωση γίνεται σαφές ότι επηρεάζει τα πάντα. Μία από τις ηρωίδες, η September, κουβαλάει μια βία που δεν προέρχεται από την ίδια. Δεν ξέρουμε ακριβώς την πηγή της, αλλά είναι εκεί. Εκείνη κατηγορεί τον πατέρα της. Πιστεύω πολύ σε αυτό: φέρουμε μέσα μας τη θλίψη, τον θυμό, τις πληγές των προηγούμενων γενεών.

Η βία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, δυστυχώς, και συνήθως τη θεωρούμε αντρική υπόθεση. Οι δυνατοί άντρες έχουν το "προνόμιο” να την ασκούν. Αλλά με απασχολεί και η βία που κουβαλούν οι γυναίκες μέσα τους. Η September αντιδρά στη βία που δέχεται με αυτήν που κουβαλά. Είναι παράξενο το ότι, ενώ οι γυναίκες έχουμε βιώσει τόση βία, σπάνια την ανταποδίδουμε. Και όμως, υπάρχει μια δύναμη μέσα μας που δεν έχει αντρικά χαρακτηριστικά. Κάθε φορά που τη χρησιμοποιούμε για να αμυνθούμε, δεχόμαστε επανατραυματισμό και αντεπίθεση. Είναι εμφανές αυτό στην επίθεση που έχει δεχτεί το κίνημα του φεμινισμού. Το δικό μας "μαζί" είναι μια απάντηση. Πιστεύω πολύ στη γυναικεία φιλία, στις συλλογικότητες, στον ακτιβισμό. Μόνο έτσι μπορούμε να δυναμώσουμε και να αντεπιτεθούμε. Η κοινωνία μάς αναγκάζει να είμαστε μόνες, απροστάτευτες, χωρίς επιλογές. Στη Γαλλία έχω δημιουργήσει μια ομάδα γυναικών ηθοποιών με στόχο να σπάσουμε αυτή την απομόνωση. Ξεκίνησε από μια συζήτηση για τις σεξουαλικές σκηνές και εξελίχθηκε σε κάτι μεγαλύτερο. Μιλάμε για τα τραύματά μας, μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας, καταλαβαίνουμε ότι καμιά μας δεν είναι μόνη και ότι δεν φέρουμε ευθύνη για τη συμπεριφορά των αντρών στον χώρο μας. Είναι ένα ακτιβιστικό κίνημα, μια διεκδίκηση. Καλούμε ειδικούς, μελετητές των gender studies, intimacy coordinators, φιλοσόφους, για να αποδομήσουμε τις εικόνες και να τις ξαναχτίσουμε εμείς οι ίδιες με μια πιο δίκαιη ματιά, αναλαμβάνοντας και την ευθύνη τους.

Ως σκηνοθέτρια, ως καλλιτέχνις, πιστεύω ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε το male gaze δεν είναι να μιμηθούμε την παρεμβατικότητα, την αλλοίωση και τη μονοδιάστατη, τραυματική πρακτική του, αλλά να δημιουργήσουμε χώρο για το female gaze. Το male gaze κυριαρχεί στο σινεμά από την απαρχή του. Και δεν λέω ότι δεν πρέπει να υπάρχει, αλλά αυτό που μου λείπει ως θεάτρια και ως καλλιτέχνιδα είναι ένας άλλος τρόπος αφήγησης, ένας τρόπος που να δείχνει τις γυναίκες με σεβασμό, αλήθεια, πολυπλοκότητα. Μεγάλωσα με γυναικείους χαρακτήρες που είχαν φτιαχτεί από άντρες και αυτό με έχει επηρεάσει βαθιά. Χρειάζεται αποδόμηση και αναζήτηση για να απελευθερωθούμε από τις εικόνες που μας έχουν επιβληθεί και να βρούμε έναν νέο τρόπο να βλέπουμε, να αφηγούμαστε, να κινηματογραφούμε τις γυναίκες. Εγώ είμαι πολύ επηρεασμένη από την Chantal Akerman, η οποία έκανε αυτό το βλέμμα ξεκάθαρο. Έφερε την κάμερα στο ύψος των γυναικών και αυτό από μόνο του είναι ένας πιο δίκαιος τρόπος να τις κινηματογραφείς. Να αφήνεις τα σώματα να κινούνται στον χώρο ελεύθερα. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για εμένα.

Επίσης, καθοριστική θεωρώ και την απεικόνιση της σεξουαλικότητας. Έδωσα μεγάλη σημασία στη σεξουαλική σκηνή της ταινίας. Ήθελα να δείξω πώς μπορεί να υπάρξει μια ερωτική σκηνή χωρίς male gaze, μια σκηνή που εστιάζει στο πώς σκέφτεται και βιώνει το σεξ η γυναίκα. Το σινεμά έχει καθιερώσει έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο να δείχνει το σεξ: σώματα χωρίς τρίχες, τέλειες αναλογίες, ιδανικός φωτισμός, εικόνες που μας επιβάλλουν μια συγκεκριμένη αντίληψη για το πώς πρέπει να είναι το σεξ και ο ρόλος μας σε αυτό. Αυτό βαραίνει τη σχέση μας με το σώμα μας και τη σεξουαλικότητά μας. Ενώ το σεξ είναι μία ακόμα ανθρώπινη λειτουργία, όπως το φαγητό και ο ύπνος. Θα μπορούσε να είναι απλό, αστείο, τρυφερό, χαλαρό, χωρίς να σημαίνει ότι χάνει την ομορφιά και τη σημασία του. Με τον ίδιο τρόπο έχει φερθεί το σινεμά και στη μητρότητα. Πολύ συχνά παρουσιάζεται ως παναγιοποίηση της γυναίκας. Πιστεύω ότι πρέπει να αποδεχτούμε τις σκοτεινές πλευρές της μητρότητας, χωρίς να τις εξιδανικεύουμε. Έτσι αντιμετώπισα τη μητέρα και στην ταινία. Δεν είμαι μητέρα και δεν θέλω να γίνω. Παρ’ όλα αυτά, έχω φίλες που έχουν παιδιά. Οι περισσότερες από εμάς δεν μεγαλώσαμε από τέλειες μαμάδες, αλλά ούτε και από τέρατα. Το σινεμά, όμως, μας έχει δείξει είτε τις μητέρες-αγίες είτε τις μητέρες-τέρατα. Αυτές οι εικόνες έχουν κατασκευαστεί από άντρες. Μητέρες που κάνουν λάθη, που παραδέχονται ότι ίσως θα ήταν καλύτερα να μην είχαν κάνει παιδιά, που δυσκολεύονται, που έχουν προτεραιότητά τους τη σεξουαλική τους ζωή είναι δύσκολο να τις δούμε. Όμως, τα σκοτεινά συναισθήματα και οι σκέψεις δεν πρέπει να είναι ταμπού. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Πιστεύω στη μεταμορφωτική δύναμη της εικόνας. Η εικόνα υπάρχει παντού, διαμορφώνει συνειδήσεις, επηρεάζει βαθιά, μπαίνει στα σώματα, κινητοποιεί σκέψεις, μετακινεί, δημιουργεί χώρους μέσα μας για να γεννηθεί κάτι καινούριο. Το σινεμά μπορεί να θεραπεύσει, να εμπνεύσει, να προκαλέσει. Αν δείχνουμε εικόνες που μας βελτιώνουν, που μας θεραπεύουν, που μας κάνουν να σκεφτόμαστε, μπορούμε να επηρεάσουμε την κοινωνία. Δεν λέω ότι θα σταματήσουν έναν πόλεμο, αλλά σίγουρα έχουν μεγάλη δύναμη. Το πιστεύω ακράδαντα. Η δημιουργία μιας εικόνας είναι πολιτική πράξη. Εγώ, για παράδειγμα, πολύ συνειδητά κινηματογραφώ με φιλμ και δεν τραβάω πολλά πλάνα, γιατί πιστεύω στην οικονομία της εικόνας και θεωρώ ότι η σπατάλη της είναι τοξική. Αυτή η θεωρία επηρεάζει τη σκηνοθεσία μου, γιατί θέλω να είμαι συνεπής μέσα σε αυτό. Για όλα αυτά φοβόμουν να ασχοληθώ με το σινεμά".

Η ταινία September Says θα προβάλλεται στις αίθουσες από 20/3 από τη Feelgood.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: RIA MORT/THIS IS NOT ANOTHER AGENCY

STYLING: ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΑΚΙΓΙΑΖ-ΜΑΛΛΙΑ: ΧΑΡΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ/10AM