iStock
ΑΠΟ ΤΟ 2022 με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ σε Λίβανο, Υεμένη και Συρία, την κατάληψη της τελευταίας από τζιχαντιστές, τον βομβαρδισμό του Ιράν από Ισραήλ/ΗΠΑ, έχει γίνει σαφές ότι πολλαπλασιάζονται τα σημεία ανάφλεξης στην ευρύτερη περιοχή. Γιατί στα συγκεκριμένα σημεία; Γιατί τώρα; Στο βιβλίο γεωπολιτικής Το Τέλος της Μεγάλης Παρέκκλισης. Από την Ουκρανία και την Πανδημία στην Πλανητική Τάξη (εκδ. Τόπος), ο συγγραφέας του Δημήτρης Πεπόνης*, με σημείο εκκίνησης τον πόλεμο στην Ουκρανία, δίνει εξηγήσεις και μιλάει για το τέλος ενός κόσμου και μια νέα πλανητική τάξη που διαμορφώνεται. Θεωρεί ότι στην εποχή μας ολοκληρώνονται τρεις ιστορικοί κύκλοι: Ένας κύκλος περίπου τριάντα ετών (1991- 2023): το τέλος του μεταψυχροπολεμικού, μονοπολικού κόσμου. Ένας δεύτερος, περίπου ογδόντα ετών (1945-δεκαετία 2020): το τέλος του μεταπολεμικού και δυτικοκεντρικού κόσμου. Και ένας τρίτος, δύο αιώνων (αρχές 19ου-μέσα 21ου αιώνα): μια εποχή αρχικά ευρωκεντρική, με ηγέτιδα τη Μεγάλη Βρετανία, και στη συνέχεια δυτικοκεντρική με αγγλοσαξονική πρωτοκαθεδρία.
Γιατί μεγάλη παρέκκλιση; Επειδή από τον 1ο μ.Χ. αιώνα μέχρι τον 18ο, το εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο του κόσμου ήταν στην Ασία. Μετατοπίστηκε για δύο αιώνες, αρχικά στην Ευρώπη, στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης και των αποικιών, και αργότερα στη Δύση, κυρίως στις ΗΠΑ. Σήμερα, το κέντρο επιστρέφει στην Ασία, για οικονομικούς, δημογραφικούς και πολιτιστικούς λόγους. Μέχρι το 2030 η Κίνα θα είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο και μέχρι το 2050 η Ινδία θα περάσει στη δεύτερη θέση, ενώ οι ΗΠΑ θα πέσουν στην τρίτη. Ταυτόχρονα κλείνει και ο κύκλος της διεθνούς τάξης, η οποία γεννήθηκε με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πόλεμος στη Ουκρανία, κατά τον συγγραφέα, δείχνει ότι η διεθνής τάξη δεν ισχύει πλέον. Διαπιστώνει δε, ότι οι πολυπληθείς εστίες ανάφλεξης που προηγήθηκαν του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι οποίες τον πυροδότησαν γίνονται σήμερα πάλι ενεργές, ήδη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. "Και αυτό συμβαίνει, είτε μέσω επανιδρύσεων, αυτονομήσεων και διχοτομήσεων, είτε μέσω αμφισβήτησης και κλεισίματος συνόρων, είτε μέσω αποσταθεροποιήσεων, εξεγέρσεων και πολέμων, είτε μέσω αξιώσεων και διεκδικήσεων. Και όσες από τις προηγούμενες περιπτώσεις δεν έχουν επιστρέψει ακόμα, πιθανόν να επιστρέψουν στο προσεχές μέλλον", γράφει ο κος Πεπόνης. Όλα αυτά εξελίσσονται στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μας: Μεσόγειος, Περσικός κόλπος, Εύξεινος Πόντος, Δούναβης, Βαλτική Θάλασσα. Όπως λέει ο συγγραφέας, οι νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποδείχτηκαν ανίκανες να οικοδομήσουν διεθνή τάξη, πράγμα που οδήγησε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο τέλος του αναδείχθηκε ο διπολικός κόσμος με νικητές τις ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Το δόγμα "Ανήκομεν εις την Δύσιν" ήταν στην ουσία η "καθυπόταξη" νικητών και ηττημένων -Γαλλία, Αγγλία και συμμαχικές ευρωπαϊκές χώρες, Γερμανία, Ιαπωνία- στην υπερδύναμη των ΗΠΑ. Όχι μόνο με οικονομικούς, αλλά και με πολιτισμικούς όρους: είμαστε η φιλελεύθερη Δύση, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. "Οι ΗΠΑ, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, οδηγήθηκαν στην ύβρι να επιχειρήσουν να γίνουν ο μοναδικός ηγεμόνας στον πλανήτη", σχολιάζει ο συγγραφέας. Και έτσι ξεκινάει η αρχή του τέλους: η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, παρά τις προειδοποιήσεις Αμερικανών αξιωματούχων περί μοιραίου λάθους, ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας, οι υποκινούμενες "πολύχρωμες" επαναστάσεις, η εισβολή σε Ιράκ και Αφγανιστάν μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, η "Αραβική Άνοιξη", ο διαμελισμός της Λιβύης, ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία... Κομβικό σημείο ήταν η οικονομική κρίση το 2008 στις ΗΠΑ, η οποία επεκτάθηκε σε όλο τον πλανήτη. Είχαν ήδη ξεκινήσει η αναγέννηση της Ρωσίας από τον Πούτιν, η παγκοσμιοποίηση που οδήγησε στη συρρίκνωση της αμερικανικής βιομηχανίας, η κοινωνική διάλυση της Αμερικής, με αποκορύφωμα την εισβολή πολιτών στο Καπιτώλιο. "Προφανώς, όλα τα προηγούμενα δεν προμηνύουν τίποτα καλό. Αντιθέτως, καταδεικνύουν ότι όλα τα κομμάτια του παζλ που μπορούν να οδηγήσουν σε μια απευκταία εξέλιξη έχουν τοποθετηθεί στη γεωστρατηγική σκακιέρα. Όλες οι περιοχές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν πόλεμο ευρείας κλίμακας στα τρίγωνα Βαλτική-Εύξεινος-Μεσόγειος και Μεσόγειος-Εύξεινος-Περσικός έχουν ενεργοποιηθεί. Είναι σαν να βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη όλοι οι αιτιακοί παράγοντες που σκιαγραφούν μια υπό διαμόρφωση νέα κατάσταση, η οποία θα μπορούσε να αποκτήσει σάρκα και οστά με οποιαδήποτε αναπάντεχη αφορμή. Η όλη κατάσταση, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, οδηγεί στην πυρκαγιά", λέει ο συγγραφέας και συνοψίζει: "Μπορούμε να πούμε με μια κάποια βεβαιότητα πως η νέα κατάσταση που αχνοφαίνεται στον ορίζοντα, όπως σκιαγραφείται από τους παράγοντες που τη διαμορφώνουν, παραπέμπει σε πόλεμο ευρείας κλίμακας. Ας ελπίσουμε πως ακριβώς η επικινδυνότητα της κατάστασης που διαμορφώνεται θα λειτουργήσει καταλυτικά για να οδηγηθούμε σταδιακά σε κάποια μορφή αποκλιμάκωσης, συνεννόησης ή σε διπλωματικές πρωτοβουλίες".
Σύμφωνα με τον κο Πεπόνη, ο νέος κόσμος που αναδύεται δεν επιδιώκει πολέμους για να επιβληθεί, αλλά πολιτισμό για να ανθίσει: "Στον Ψυχρό Πόλεμο, οι πολιτισμοί υπάγονταν στην ιδεολογία. Το πολιτισμικό υπόβαθρο δεν υπάγεται πλέον στο οικονομικό-ιδεολογικό ή αναπτυξιακό πρότυπο, αλλά αποκτά υπόσταση τροφοδοτώντας πολιτικά ρεύματα. [...] Σε αυτό το νέο παγκόσμιο περιβάλλον της μετα-αποικιακής, αναγεννημένης ιθαγενούς κουλτούρας και πολιτιστικής αυτοχθονίας, μόνο τα συλλογικά υποκείμενα που έχουν να κομίσουν κάτι το ουσιώδες θα έχουν λόγο ύπαρξης. Τα υπόλοιπα θα κινούνται μεταξύ οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής αποδόμησης, πολτοποίησης, περιφερειοποίησης, κηδεμόνευσης και αποικιοποίησης", καταλήγει.
Η τελευταία φράση του κου Πεπόνη "φωτογραφίζει" το δυσοίωνο μέλλον μας. Είναι η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε η Δύση των δύο αιώνων, αλλά η Ελλάδα των εννέα χιλιετιών ύπαρξης και πολιτισμού. Είμαστε αρχαίος λαός, πέσαμε και σηκωθήκαμε πολλές φορές. Έχουμε να "κομίσουμε κάτι το ουσιώδες". Εδώ, στον πάτο που φτάσαμε, επείγει η ανασυγκρότηση της κοινωνίας για μια έξοδο προς το φως.
Φλώρα Τζημάκα
*Ο Δημήτρης Πεπόνης είναι πτυχιούχος Πολιτικός Μηχανικός Δομικών Έργων, έρχει συνεργαστεί με το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου ως δόκιμος ερευνητής και έχει εργαστεί στη Βουλή των Ελλήνων ως επιστημονικός συνεργάτης. Επίσης είναι δημιουργός του ιστοτόπου αναλύσεων Κοσμοϊδιογλωσσία / Cosmoidioglossia.
